ক’ভিড-১৯ত দেশত প্ৰাণ হেৰুৱালে ১৫৯৬ গৰাকী চিকিৎসকে, কিন্তু ক্ষতিপূৰণ মাত্ৰ ৪৭৫ জনৰ পৰিয়ালক

ক’ভিড-১৯ মহামাৰী ভাৰতৰ অন্যতম বৃহৎ স্বাস্থ্য সংকট হিচাপে পৰিগণিত হৈছে। সেই সময়ত দেশৰ সকলোৱে স্বাস্থ্যসেৱাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছিল। চিকিৎসালয়ত বিচনাৰ অভাৱ, অক্সিজেনৰ সংকট আৰু সংক্ৰমিত ৰোগীৰ ঢৌৰ মাজতে সন্মুখৰ শাৰীত থকাসকল আছিল চিকিৎসক, নাৰ্ছ, পেৰামেডিকেল আৰু অন্যান্য স্বাস্থ্যসেৱা কৰ্মী।

এই যুঁজত হাজাৰ হাজাৰ স্বাস্থ্যসেৱা কৰ্মীয়ে নিজৰ জীৱন বিপন্ন কৰিছিল, আনকি বহুতে প্ৰাণো হেৰুৱাইছিল। কিন্তু মহামাৰী পাৰ হোৱাৰ পাছত এটা ডাঙৰ প্ৰশ্নৰ উন্মেষ ঘটিল- প্ৰাণ আহুতি দিয়া চিকিৎসকৰ পৰিয়ালে সঁচাকৈ লাভ কৰিলেনে প্ৰাপ্য সন্মান আৰু সুৰক্ষাৰ প্ৰতিশ্ৰুতি?

এই বিষয়ত বৃহস্পতিবাৰে উচ্চতম ন্যায়ালয়ে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ৰায়দান কৰি ক’ভিড-১৯ মহামাৰীৰ সময়ত কৰ্তব্যৰত অৱস্থাত মৃত্যু হোৱা সকলো চিকিৎসকৰ পৰিয়ালক প্ৰধানমন্ত্ৰী গৰীব কল্যাণ যোজনাৰ অধীনত ৫০ লাখ টকাৰ বীমা প্ৰদান কৰিব লাগিব বুলি ৰায় দিয়ে। বিচাৰপীঠে কয় যে মহামাৰীৰ সময়ত চৰকাৰে আনুষ্ঠানিকভাৱে চিকিৎসকৰ সেৱা আদায় কৰিছিল, আৰু সেয়েহে এই গুৰুত্বপূৰ্ণ বিষয়টোত চৰকাৰী আৰু ব্যক্তিগত চিকিৎসকৰ মাজত কোনো পাৰ্থক্য থাকিব নালাগে।

প্ৰধানমন্ত্ৰীৰ গৰীব কল্যাণ পেকেজ আৰু বীমা আঁচনিৰ ঘোষণা

২০২০ চনৰ মাৰ্চ মাহত কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰে প্ৰধানমন্ত্ৰী গৰিব কল্যাণ পেকেজ (PMGKP)ৰ অধীনত স্বাস্থ্যসেৱা কৰ্মীসকলৰ বাবে ৫০ লাখ টকাৰ বীমা কভাৰ ঘোষণা কৰিছিল। ইয়াৰ উদ্দেশ্য স্পষ্ট আছিল: ক’ভিড-১৯ ৰোগীৰ চিকিৎসাৰ সময়ত সংক্ৰমণৰ ফলত মৃত্যু হোৱা চিকিৎসক আৰু স্বাস্থ্যসেৱা কৰ্মীৰ পৰিয়ালক আৰ্থিক সুৰক্ষা প্ৰদান কৰা।

এই আঁচনি কেৱল চৰকাৰী চিকিৎসালয়তে সীমাবদ্ধ নাছিল; ইয়াত সম্প্ৰদায়ভিত্তিক স্বাস্থ্যসেৱা কৰ্মী আৰু ব্যক্তিগত খণ্ডৰ স্বাস্থ্য পেছাদাৰীসকলো অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছিল। সেই সময়ত চৰকাৰৰ বাৰ্তা আছিল যে চিকিৎসক চৰকাৰী হওক বা ব্যক্তিগত হওক, মহামাৰীৰ সময়ত তেওঁলোকে সেৱা আগবঢ়াই দেশবাসীৰ লগত থিয় দিছিল।

ব্যক্তিগত চিকিৎসকৰ সন্দৰ্ভত বিভ্ৰান্তি আৰু প্ৰশাসনিক বাধা

আঁচনিখনৰ ঘোষণাৰ পাছতো অসংখ্য অস্পষ্টতাৰ সৃষ্টি হৈছিল। আটাইতকৈ জৰুৰী প্ৰশ্নটো আছিল ব্যক্তিগত চিকিৎসালয় আৰু ক্লিনিকত কাম কৰা চিকিৎসকসকলক বীমাৰ দ্বাৰা সামৰি লোৱা হ’বনে? বহু ক্ষেত্ৰত বীমা কোম্পানী আৰু প্ৰশাসনে যুক্তি দিছিল যে যদিহে চিকিৎসকসকল চৰকাৰী আদেশৰ অধীনত বা অধিসূচনা কৰা ক’ভিড চিকিৎসালয়ত কৰ্তব্যত নাথাকে তেন্তে তেওঁলোকক আঁচনিৰ অধীনত সামৰি ল’ব নোৱাৰিব। এই বিভ্ৰান্তিৰ বাবে শ শ পৰিয়ালে বছৰ বছৰ ধৰি ক্ষতিপূৰণৰ বাবে সংগ্ৰাম কৰিবলগীয়া হৈছিল।

বম্বে উচ্চ ন্যায়ালয়ৰ ২০২১ চনৰ সিদ্ধান্ত

২০২১ চনৰ মাৰ্চ মাহত বম্বে উচ্চ ন্যায়ালয়ে এক উল্লেখযোগ্য ৰায়দান কৰিছিল যিয়ে এই বিভ্ৰান্তি আৰু অধিক গভীৰ কৰি তুলিছিল। আদালতে ৰায় দিয়ে যে ব্যক্তিগত চিকিৎসালয়ৰ চিকিৎসকসকলৰ পৰা ৰাজ্য বা কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰে আনুষ্ঠানিকভাৱে সেৱা লাভ নকৰালৈকে প্ৰধানমন্ত্ৰী গৰীব কল্যাণ যোজনাৰ অধীনত বীমাৰ বাবে যোগ্য নহয়।

কিৰণ ভাস্কৰ সুৰগাডে দাখিল কৰা আবেদনৰ ভিত্তিত এই সিদ্ধান্ত লোৱা হৈছে। স্বামীয়ে থানেত ব্যক্তিগত ক্লিনিক চলাইছিল আৰু ২০২০ চনত ক’ভিড-১৯ত আক্ৰান্ত হৈ মৃত্যুবৰণ কৰিছিল। যেতিয়া পৰিয়ালটোৱে বীমাৰ দাবী দাখিল কৰে তেতিয়া বীমা কোম্পানীয়ে ক্লিনিকখনক ক’ভিড হাস্পতাল হিচাপে অৱগত কৰা হোৱা নাই বুলি উল্লেখ কৰি আবেদন নাকচ কৰে। বম্বে উচ্চ ন্যায়ালয়ৰ এই সিদ্ধান্তই সহস্ৰাধিক ব্যক্তিগত চিকিৎসকৰ পৰিয়ালৰ আশা ম্লান কৰিলে।

উচ্চতম ন্যায়ালয়ৰ ১১ ডিচেম্বৰৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ সিদ্ধান্ত

১১ ডিচেম্বৰত উচ্চতম ন্যায়ালয়ে এই সমগ্ৰ বিষয়টোৰ ওপৰত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ সিদ্ধান্ত গ্ৰহণ কৰি বম্বে উচ্চ ন্যায়ালয়ৰ সিদ্ধান্ত বাতিল কৰে। ন্যায়াধীশ পি. নৰসিংহ আৰু আৰ মহাদেৱনে স্পষ্টকৈ উল্লেখ কৰিছে যে ক’ভিড-১৯ৰ সময়ত কৰ্তব্যৰত অৱস্থাত মৃত্যু হোৱা ব্যক্তিগত চিকিৎসকৰ পৰিয়াল প্ৰধানমন্ত্ৰী গৰীব কল্যাণ যোজনাৰ অধীনত ৫০ লাখ টকাৰ বীমা লাভৰ যোগ্য।

উচ্চতম ন্যায়ালয়ে উল্লেখ কৰে যে মহামাৰীৰ সময়ত কাৰ্যকৰী কৰা আইন-কানুনসমূহ যাতে চিকিৎসকৰ সেৱাৰ নিৰৱচ্ছিন্ন সুবিধা নিশ্চিত কৰিব পৰা যায়। বীমা আঁচনিৰ উদ্দেশ্য আছিল ফ্ৰণ্টলাইনত কাম কৰা চিকিৎসক আৰু স্বাস্থ্যসেৱা কৰ্মীসকলক আশ্বস্ত কৰা যে দেশ তেওঁলোকৰ সৈতে থিয় দিছে।

বীমা দাবীৰ ওপৰত প্ৰমাণভিত্তিক সিদ্ধান্ত

অৱশ্যে উচ্চতম ন্যায়ালয়ে এই কথাও স্পষ্ট কৰি দিয়ে যে প্ৰতিটো বীমাৰ দাবী আইন আৰু প্ৰমাণৰ ভিত্তিত সিদ্ধান্ত লোৱা হ’ব। দাবীদাৰে প্ৰমাণ কৰিব লাগিব যে ক’ভিড-১৯ৰ কৰ্তব্যৰত অৱস্থাত চিকিৎসকৰ মৃত্যু হৈছে। ইয়াৰ উদ্দেশ্য হৈছে প্ৰৱঞ্চনামূলক দাবী ৰোধ কৰা, লগতে সঠিক দাবীদাৰসকলে ন্যায় লাভ কৰাটোও নিশ্চিত কৰা।

আৰ টি আইৰ এক চাঞ্চল্যকৰ সত্য প্ৰকাশ

এই চলি থকা সমস্যাৰ মাজতে তথ্যৰ অধিকাৰ (আৰ টি আই) আবেদনৰ জৰিয়তে প্ৰকাশ পোৱা তথ্যই আৰু অধিক চিন্তনীয় ছবি দাঙি ধৰিছে। কান্নুৰৰ চকুৰ চিকিৎসক ডাঃ কে.ভি. বাবুৱে দাখিল কৰা আৰ টি আই অনুসৰি ২০২৩ চনৰ অক্টোবৰ মাহলৈকে মাত্ৰ ৪৭৫ টা চিকিৎসকৰ পৰিয়ালক ক্ষতিপূৰণ লাভ কৰিছিল। ইফালে ইণ্ডিয়ান মেডিকেল এছ’চিয়েশ্যনৰ তথ্য অনুসৰি প্ৰথম আৰু দ্বিতীয় ঢৌৰ সময়ত মুঠ ১৫৯৬ গৰাকী চিকিৎসকৰ মৃত্যু হৈছিল। ফলস্বৰূপে মাত্ৰ ২১ শতাংশ চিকিৎসকৰ পৰিয়ালেহে বীমাৰ ধন লাভ কৰিছিল।

মুঠ ক্ষতিপূৰণত চিকিৎসকৰ অংশ কিমান?

আৰ টি আইৰ সঁহাৰি অনুসৰি এতিয়ালৈকে ২,২৪৪ জন স্বাস্থ্যসেৱা কৰ্মীৰ পৰিয়ালক মুঠ ১,১২২ কোটি টকা প্ৰদান কৰা হৈছে। ইয়াৰে ২৩৭.৫ কোটি টকা ৪৭৫ জন চিকিৎসকৰ পৰিয়াললৈ যোৱাৰ বিপৰীতে ৮৮৪.৫ কোটি টকা আন ১,৭৬৯ গৰাকী স্বাস্থ্যসেৱা কৰ্মীৰ পৰিয়াললৈ যায়। অৰ্থাৎ মহামাৰীৰ সময়ত সৰ্বাধিক আশংকা থাকিলেও মুঠ ক্ষতিপূৰণৰ প্ৰায় ২১ শতাংশহে চিকিৎসকে লাভ কৰে।

প্রতিখন ৰাজ্যত প্রথম আৰু দ্বিতীয় ঢৌৰ প্রভাৱ

কেন্দ্ৰীয় পৰ্যায়ত ক’ভিড-১৯ৰ মৃত্যুৰ পেছাদাৰী তথ্য উপলব্ধ নহয় বুলি দাবী কৰি সংসদত এই বিষয়টো চৰকাৰে এৰাই চলে। ফলস্বৰূপে ইণ্ডিয়ান মেডিকেল এছ’চিয়েশ্যনে (আই এম এ) নিজাববীয়াকৈ ৰাজ্যভিত্তিক তথ্য সংগ্ৰহ কৰিছিল। প্ৰথম ঢৌৰ সময়ত তামিলনাডু, পশ্চিম বংগ, মহাৰাষ্ট্ৰ, অন্ধ্ৰপ্ৰদেশ, কৰ্ণাটকৰ দৰে ৰাজ্যত যথেষ্ট সংখ্যক চিকিৎসকৰ মৃত্যু হোৱাৰ বিপৰীতে দ্বিতীয় ঢৌত দিল্লী, বিহাৰ, উত্তৰ প্ৰদেশ, আৰু পশ্চিম বংগ আদি ৰাজ্যত আটাইতকৈ বেছি ক্ষতিগ্ৰস্ত হৈছিল। এই তথ্যসমূহে স্পষ্টভাৱে প্ৰমাণ কৰে যে চিকিৎসকৰ মৃত্যু কোনো এটা ৰাজ্য বা অঞ্চলতে সীমাবদ্ধ নাছিল, বৰঞ্চ সমগ্ৰ দেশতে ব্যাপক আছিল।

ক’ভিডৰ সময়ত খুলিবলৈ বাধ্য হ’ল ক্লিনিক

ডাঃ বাবুৱে কয় যে বহু চিকিৎসকে নিজৰ ক্লিনিক খুলিবলৈ বাধ্য হৈছিল। বহু ৰাজ্যত মহামাৰী ৰোগ আইনখনে চিকিৎসা প্ৰতিষ্ঠানসমূহ বন্ধ কৰি ৰখাৰ নিৰ্দেশ দিছিল। গতিকে ব্যক্তিগত চিকিৎসক “চৰকাৰী কৰ্তব্য”ত নাছিল বুলি দাবী কৰাটো কেৱল কাৰিকৰী অজুহাত নহয়, নৈতিকভাৱেও ভুল।