প্ৰট’কল ভংগ কৰি একেলগে ফৰ্চুনাৰ বাহনত উঠিল মোদী-পুটিন, সুৰক্ষিত বাহন এৰি কিয় জাপানী গাড়ীত উঠিল দুই নেতা?

ৰাছিয়াৰ ৰাষ্ট্ৰপতি ভ্লাদিমিৰ পুটিন বৰ্তমান ভাৰত ভ্ৰমণত আছে। বৃহস্পতিবাৰে আহি দিল্লীত উপস্থিত হয় পুটিন। প্ৰট’কল ভংগ কৰি পুটিনক ব্যক্তিগতভাৱে আদৰণি জনায় প্ৰধানমন্ত্ৰী মোদীয়ে। ইয়াৰ পিছত ৰাষ্ট্ৰপতি পুটিন আৰু প্ৰধানমন্ত্ৰী মোদীয়ে একেখন বগা ফৰ্চুনাৰ গাড়ীৰে একেলগে বিমানবন্দৰৰ পৰা ওলাই আহে। ইয়াৰ পিছতেই প্ৰধানমন্ত্ৰী মোদী আৰু পুটিন একেলগে বহি অহা বাহনখনক লৈ প্ৰশ্ন উত্থাপন হৈছে। নিজৰ সুসজ্জিত বাহন এৰি দুয়োজন নেতাই জাপানী কোম্পানী টয়োটাই নিৰ্মাণ কৰা এখন ফৰ্চুনাৰ গাড়ীত উঠিল। ইফালে, যিখন দেশত নিৰ্মিত বাহনত পুটিন আৰু প্ৰধানমন্ত্ৰী মোদী বহিছিল, সেই দেশৰ সৈতে ৰাছিয়াৰ সম্পৰ্ক কেনেকুৱা জানো আহক।

ৰাছিয়া আৰু জাপানৰ মাজৰ সম্পৰ্কত সময়ে সময়ে উত্তেজনা সৃষ্টি হৈছে। এশ বছৰৰ আগতে এখন ঐতিহাসিক সন্ধি (ছোভিয়েট-জাপানীজ বেচিক কনভেনচন) জাপান আৰু ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ মাজৰ সম্পৰ্ক পুনৰ একত্ৰিত কৰিছিল। কিন্তু এই সম্পৰ্কবোৰত সময়ে সময়ে উত্তেজনা দেখা গৈছে। ইউক্ৰেইন যুদ্ধই উত্তেজনা আৰু অধিক ভয়াৱহ কৰি তুলিলে।

একেখন বাহনতে দুই নেতা

জাপান-ৰাছিয়াৰ সম্পৰ্ক কেনেকুৱা?

শেহতীয়াকৈ ছোভিয়েট-জাপানীজ বেচিক কনভেনচনৰ ১০০ বছৰীয়া জয়ন্তী উদযাপন কৰা হৈছে। এই সন্ধি আছিল এক মাইলৰ খুঁটি, যিয়ে জাপান আৰু ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ মাজত কূটনৈতিক আৰু আনুষ্ঠানিক সম্পৰ্ক পুনৰ স্থাপন কৰিছিল। ১০০ বছৰৰ পাছতো পৰিস্থিতিৰ পৰা অনুমান কৰিব পাৰি যে ৰাছিয়া আৰু জাপানৰ মাজৰ সম্পৰ্ক এতিয়া আৰু ইমান শক্তিশালী নহয়, বৰঞ্চ উত্তেজনাপূৰ্ণ হৈয়েই আছে।

ৰাছিয়া-ইউক্ৰেইন যুদ্ধৰ বাবে সম্পৰ্ক অধিক বেয়া হৈ পৰে

শেহতীয়া বছৰবোৰত ৰাছিয়া-ইউক্ৰেইন যুদ্ধৰ পিছত ৰাছিয়া-জাপানৰ সম্পৰ্ক ক্ৰমান্বয়ে জটিল হৈ পৰিছে। দুয়োখন দেশৰ মাজত সম্পৰ্ক যথেষ্ট অৱনতি ঘটিছে। ২০২২ চনত ৰাছিয়াই আনুষ্ঠানিকভাৱে জাপানক অবন্ধুত্বপূৰ্ণ দেশ হিচাপে ঘোষণা কৰিছিল। কাৰণ টকিঅ’ই ইউক্ৰেইন আক্ৰমণৰ পিছত ৰাছিয়াই জাৰি কৰা পশ্চিমীয়া নিষেধাজ্ঞাক সমৰ্থন কৰিছিল।

জি-৭ৰ মিত্ৰ দেশসমূহৰ সৈতে জাপানে নতুন বিদেশী বিনিয়োগক বাধা দিয়া আৰু তেল, বহুমূলীয়া ধাতু, ৰাসায়নিক অস্ত্ৰৰ ওপৰত কঠোৰ ৰপ্তানি নিয়ন্ত্ৰণ আৰোপ কৰাকে ধৰি ৰাছিয়াৰ বিৰুদ্ধে নিষেধাজ্ঞা বৃদ্ধি কৰে। টেম্পল ইউনিভাৰ্চিটিৰ টকিঅ’ কেম্পাছৰ ৰাছিয়াৰ সৈতে জড়িত আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় পৰিক্ৰমা বিভাগৰ অধ্যাপক জেমছ ব্ৰাউনে কয় যে ৰাছিয়া-ইউক্ৰেইন যুদ্ধৰ পিছত ৰাছিয়া আৰু জাপানৰ মাজৰ সম্পৰ্ক যথেষ্ট অৱনতি ঘটিছে। এতিয়া তেওঁলোক নিজৰ নিম্নতম স্থানত আছে।

শ্বিনজো আবেৰ কাৰ্যকালত সম্পৰ্ক কেনেকুৱা আছিল?

জাপানৰ প্ৰাক্তন প্ৰধানমন্ত্ৰী শ্বিনজো আবেই (২০১২-২০২০) ৰাছিয়াৰ সৈতে উষ্ণ সম্পৰ্ক গঢ়ি তোলাৰ চেষ্টা কৰিছিল, যিটো চীনৰ বিৰুদ্ধে নিৰাপত্তা বাফাৰ হিচাপে দেখা গৈছিল। পুটিন আৰু আবে কেইবাবাৰো ফোনযোগে লগ হৈ কথা পাতিছিল। ২০১৩ চনত ৰাছিয়া-জাপানৰ বাণিজ্য ৩৪.৮ বিলিয়ন ডলাৰত উপনীত হৈছিল, আৰু ২০২১ চনত ২০ বিলিয়ন ডলাৰ অতিক্ৰম কৰিছিল, ইয়াৰে ৪৫% ইন্ধন ৰপ্তানিৰ পৰা আহিছে।

২০২৩ চনত বাণিজ্য হ্ৰাস পাইছে

২০২২ চনৰ ফেব্ৰুৱাৰী মাহত ৰাছিয়াই ইউক্ৰেইন আক্ৰমণ কৰাৰ পিছত জাপানে ৰাছিয়াৰ আটাইতকৈ অনুকূল ৰাষ্ট্ৰৰ মৰ্যাদা আঁতৰাই অৰ্থনৈতিক নিষেধাজ্ঞা আৰোপ কৰে। ইয়াৰ ফলত ২০২৩ চনত মুঠ বাণিজ্য প্ৰায় ১০ বিলিয়ন ডলাৰলৈ হ্ৰাস পায়।

ফৰ্চুনাৰত দুই নেতা

২০২৩ চনৰ ডিচেম্বৰ মাহত জাপানে আমেৰিকাক পেট্ৰিয়াট ক্ষেপণাস্ত্ৰ যোগান ধৰিবলৈ সাজু হোৱাৰ কথা ঘোষণা কৰি মস্কোক ক্ষুব্ধ কৰি তুলিছিল। ৯ বছৰৰ ভিতৰত জাপানৰ এইটোৱেই আছিল অস্ত্ৰ ৰপ্তানিৰ নিয়মৰ প্ৰথমটো বৃহৎ পৰিৱৰ্তন।

২০২৪ চনৰ ছেপ্টেম্বৰ মাহত ৰাছিয়াৰ এখন টহলদাৰী বিমানে জাপানৰ আকাশমাৰ্গ তিনিবাৰকৈ উলংঘা কৰাৰ ফলত টকিঅ’ৰ পৰা গুৰুতৰ প্ৰতিবাদৰ সৃষ্টি হয়। ২০২৫ চনৰ ২১ জানুৱাৰীত মস্কোৱে জাপানৰ পুঁজিৰে চলি থকা সাংস্কৃতিক কেন্দ্ৰসমূহৰ পৰিচালনা নিয়ন্ত্ৰণ কৰা চুক্তিখন বাতিল কৰে, যিবোৰ তিনি দশক ধৰি ৰাছিয়াৰ ছখনতকৈও অধিক চহৰত চলি আছিল।

কুৰিল দ্বীপপুঞ্জক লৈ বিবাদ

কুৰিল দ্বীপপুঞ্জ হৈছে জাপানৰ উত্তৰতম প্ৰিফেকচাৰ হোকাইডোৰ ওচৰত অখটস্ক সাগৰ আৰু প্ৰশান্ত মহাসাগৰৰ মাজত অৱস্থিত চাৰিটা দ্বীপৰ এটা গোট। জাপানে ইয়াক উত্তৰ টেৰিটৰী বুলি কয়, আনহাতে ৰাছিয়াই ইয়াক দক্ষিণ কুৰিল বুলি কয়। ইয়াৰ ফলত দ্বীপসমূহক লৈ বিবাদৰ সৃষ্টি হৈছে। ৰাছিয়া আৰু জাপানৰ মাজৰ সম্পৰ্ক সম্পূৰ্ণৰূপে জটিল হোৱা নাই যদিও কেইবাটাও বিষয়ক লৈ উত্তেজনা অব্যাহত আছে।