National Space Day 2024: চন্দ্ৰযান-৩ৰ সহায়ত আজিৰ দিনটোতে ইছৰ’ৱে ৰচিছিল ইতিহাসৰ… এবছৰত চন্দ্ৰ অভিযানৰ পৰা আমি কি পালোঁ জানক

২৩ আগষ্টত ইছৰোৰ মহাকাশ অভিযানে বহু বছৰ ধৰি বিজ্ঞানীসকলে দেখা এটা সপোন পূৰণ কৰিলে। সন্ধিয়া ৬.০৪ বজাত চন্দ্ৰযান-৩ৰ বিক্ৰম লেণ্ডাৰে চন্দ্ৰপৃষ্ঠ স্পৰ্শ কৰাৰ সময়ত ১৪০ কোটি দেশবাসীৰ দৃষ্টি নিবদ্ধ হৈ পৰিছিল। আমি চন্দ্ৰৰ দক্ষিণ মেৰুত উপনীত হোৱা প্ৰথমখন দেশ আৰু চন্দ্ৰ স্পৰ্শ কৰা পৃথিৱীৰ চতুৰ্থখন দেশ হৈ পৰিছিলোঁ।

চন্দ্ৰযান-৩ৰ সফলতাত ভাৰতে আজি প্ৰথম মহাকাশ দিৱস অৰ্থাৎ ৰাষ্ট্ৰীয় মহাকাশ দিৱস উদযাপন কৰিছে। ভাৰতৰ এই অভিযানে আজি এবছৰ সম্পূৰ্ণ কৰিলে। যোৱা এবছৰত এই চন্দ্ৰ অভিযানৰ বাবেই ভাৰতে বহুতো আৱিষ্কাৰ কৰিছে যিবোৰ বিশ্বৰ বাকী অংশই কৰিব পৰা নাছিল। মহাকাশ অভিযানত ভাৰতৰ সফলতাৰ ধাৰা এতিয়াও বন্ধ হোৱা নাই। চন্দ্ৰযান-৩ৰ পিছত ভাৰতেও চন্দ্ৰযান-৪ৰ প্ৰস্তুতি আৰম্ভ কৰিছে। ইছৰোৰ অধ্যক্ষ এছ সোমনাথে নিজেই এই কথা নিশ্চিত কৰিছে।

চন্দ্ৰযান-৩ মিছন কি আছিল?

এয়া আছিল ভাৰতৰ তৃতীয় চন্দ্ৰ অভিযান। সেইবাবেই ভাৰতীয় মহাকাশ গৱেষণা সংস্থাই ইয়াৰ নাম চন্দ্ৰযান-৩ ৰাখে। ইয়াৰ পূৰ্বে ভাৰতে ২০০৮ চনত চন্দ্ৰযান-১ উৎক্ষেপণ কৰিছিল। এই অভিযান সফল হৈছিল আৰু ভাৰতে চন্দ্ৰৰ কক্ষপথত উপনীত হোৱাত সফল হৈছিল। ইয়াৰ পিছত পৰৱৰ্তী পদক্ষেপটো আছিল চন্দ্ৰত অৱতৰণ। ভাৰতে ২০১৯ চনত চন্দ্ৰযান-২ৰ জৰিয়তে এই সপোন বাস্তৱায়িত কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছিল যদিও চন্দ্ৰপৃষ্ঠৰ পৰা কিছু দূৰৈত অৱতৰণ স্থানৰ সৈতে লেণ্ডাৰ বিক্ৰমৰ সংস্পৰ্শ হেৰুৱাই মিছন অসম্পূৰ্ণ হৈয়েই থাকিল। চাৰি বছৰীয়া অবিৰত কঠোৰ পৰিশ্ৰমৰ অন্তত ভাৰতে তৃতীয়টো চন্দ্ৰ অভিযান ২০২৩ চনৰ ১৪ জুলাইত আৰম্ভ কৰে। চন্দ্ৰৰ দক্ষিণ মেৰুত অৱতৰণ কৰাৰ বাবে ২৩ আগষ্টৰ তাৰিখ বাছি লোৱা হৈছিল। অৱশেষত সপোনটো বাস্তৱায়িত হ’ল আৰু বিশ্বৰ মহাকাশ সংস্থাসমূহে ইছৰ’ৰ শক্তিক স্বীকাৰ কৰিলে।

চন্দ্ৰযান-৩ৰ পৰা আমি কি পালো?

• ২৩ আগষ্টত অৱতৰণ কৰাৰ পিছত বিক্ৰম লেণ্ডাৰৰ সৈতে অহা ৰভাৰ প্ৰজ্ঞানে চন্দ্ৰৰ ওপৰত গৱেষণা আৰম্ভ কৰে। এই অভিযান আছিল ১৪ দিনৰ, য’ত প্ৰজ্ঞানে আৱিষ্কাৰ কৰিছিল যে দক্ষিণ মেৰুৰ ওচৰত বৈদ্যুতিক আধানযুক্ত প্লাজমাৰ এটা ডাঠ তৰপ পোৱা গৈছে। ইয়াৰ বাহিৰেও চন্দ্ৰযান-৩য়ে বহু গুৰুত্বপূৰ্ণ আৱিষ্কাৰ কৰিছিল।
• চন্দ্ৰৰ উষ্ণতা: বিক্ৰম লেণ্ডাৰত এটা উষ্ণতা জোখা যন্ত্ৰ আছিল যিটো চন্দ্ৰৰ পৃষ্ঠৰ পৰা ১০ চে.মি. ইয়াৰ জৰিয়তে প্ৰকাশ পাইছিল যে চন্দ্ৰৰ পৃষ্ঠৰ উষ্ণতাৰ তুলনাত পৃষ্ঠৰ ভিতৰৰ উষ্ণতা প্ৰায় ৬০ ডিগ্ৰী চেলছিয়াছ কম।
• চন্দ্ৰত ভূমিকম্প হয়: বিক্ৰম লেণ্ডাৰেও আৱিষ্কাৰ কৰিছিল যে চন্দ্ৰত সঘনাই ভূমিকম্প ঘটে, বিজ্ঞানীসকলে বিশ্বাস কৰিছিল যে হয় ই মৃদু ভূমিকম্প নহয় কোনো উল্কাপিণ্ডই চন্দ্ৰত কম্পনৰ সৃষ্টি কৰিছে।
• চালফাৰৰ উপস্থিতিঃ বিক্ৰম লেণ্ডাৰৰ সৈতে চন্দ্ৰপৃষ্ঠলৈ যোৱা প্ৰজ্ঞান ৰভাৰে দক্ষিণ মেৰুত চালফাৰৰ উপস্থিতি নিশ্চিত কৰিছিল। ইছৰোৰ বিজ্ঞানীসকলৰ মতে চন্দ্ৰৰ পৃষ্ঠত কেৱল চালফাৰেই নহয়, চিলিকন, আইৰণ, কেলচিয়াম আৰু এলুমিনিয়াম আদিও পোৱা গৈছিল।

শেহতীয়াকৈ চন্দ্ৰযান-৩ৰ পৰা পোৱা তথ্যৰ ভিত্তিত ভাৰতীয় মহাকাশ গৱেষণা সংস্থাই ডাঙৰ দাবী উত্থাপন কৰিছে। ইছৰোৰ দাবী যে চন্দ্ৰটো এসময়ত মেগমাৰ মহাসাগৰেৰে আবৃত আছিল। এই কথা গৱেষণা আলোচনীখনত প্ৰকাশ পাইছিল। আহমেদাবাদৰ ভৌতিক গৱেষণা পৰীক্ষাগাৰৰ লেখকসকলো এই অধ্যয়নত জড়িত আছিল। কোৱা হৈছিল যে চন্দ্ৰযান-৩ অৱতৰণ কৰা ঠাইখনৰ চাৰিওফালে থকা শিলবোৰ ফেৰাউন অনৰ্থোচাইটৰ। অৰ্থাৎ বহু পৰিমাণে ই চন্দ্ৰৰ পৃষ্ঠৰ ওপৰৰ স্তৰ আৰু ভিতৰৰ অংশ কেনেকৈ গঠন হৈছিল সেই বিষয়ে তথ্য দিছিল। গৱেষণাৰ মতে চন্দ্ৰ দুটা আদি গ্ৰহৰ সংঘৰ্ষৰ ফল। ইয়াৰে এটা গ্ৰহ পৃথিৱীলৈ পৰিণত হয়, আনটো গ্ৰহ হ’ল চন্দ্ৰ, যিটো গৰমৰ ফলত মেগমাৰ মহাসাগৰত পৰিণত হয়।

ভাৰতৰ বাবে এই অভিযান কিয় গৌৰৱময়?

এই গোটেই অভিযানটো ভাৰতৰ বাবে গৌৰৱময় আছিল কাৰণ ভাৰতে তেতিয়ালৈকে কোনেও য’ত উপস্থিত হ’ব নোৱাৰে তালৈ যোৱাৰ সিদ্ধান্ত লৈছিল। যেতিয়া ভাৰতৰ চন্দ্ৰযান-৩ চন্দ্ৰত অৱতৰণৰ প্ৰস্তুতি চলাই আছিল, একে সময়তে, ৰাছিয়াই লুনা-২৫ ত চন্দ্ৰৰ দক্ষিণ মেৰুলৈ গৈ এটা চিহ্ন প্ৰস্তুত কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছিল, যদিও ই সফল হোৱাৰ পূৰ্বে বিফল হৈছিল। আনকি আমেৰিকা আৰু চীনৰ দৰে দেশেও ইয়ালৈ যোৱাৰ সাহস গোটাব পৰা নাছিল। এতিয়া পৃথিৱীৰ বহু দেশৰ চকু চন্দ্ৰৰ ওপৰত। চৰকাৰী মহাকাশ সংস্থাসমূহৰ লগতে স্পেচএক্স আদি ব্যক্তিগত খণ্ডৰ মহাকাশ সংস্থাসমূহেও চন্দ্ৰ অভিযানৰ ডিজাইন কৰি আছে।

চন্দ্ৰযান-৪ৰ পৰিকল্পনা কি?

চন্দ্ৰযান-৩ৰ সৈতে ইতিহাস সৃষ্টি কৰা ইছৰ’ই এতিয়া চন্দ্ৰযান-৪ৰ বাবে প্ৰস্তুতি চলাইছে। ইছৰোৰ অধ্যক্ষ এছ সোমনাথৰ মতে, ইয়াৰ বাবে পাঁচ বছৰ সময় লাগিব পাৰে। আচলতে চন্দ্ৰযান-৪ৰ আগতে ভাৰতৰ বহু মহাকাশ অভিযান শাৰীত আছে। ইয়াৰ ভিতৰত আটাইতকৈ ডাঙৰ মিছন হৈছে গগনিয়ান, যিটো ভাৰতীয় মহাকাশচাৰীক মহাকাশলৈ লৈ যোৱাৰ এক অতি অভিলাষী অভিযান। এই অভিযানটো ২০২৪ চনতেই আৰম্ভ হ’ব লাগিছিল যদিও Covid আৰু পৰৱৰ্তী সময়ত চন্দ্ৰযান-৩ৰ প্ৰস্তুতিৰ বাবে কিছু পৰিমাণে এই অভিযানত পলম হৈছিল। এতিয়ালৈকে ওলোৱা খবৰ অনুসৰি ভাৰতে জাপানৰ মহাকাশ সংস্থা JAXA ৰ সৈতে চন্দ্ৰযান-৪ উৎক্ষেপণ কৰিব পাৰে। জাপানত ইয়াক লুপেক্স বুলি জনা যাব।

চন্দ্ৰযান-৪ মিছন কি হ’ব?

চন্দ্ৰযান-৪ অভিযানে ভাৰতৰ চন্দ্ৰ গৱেষণা এতিয়ালৈকে আগুৱাই নিব। এই অভিযানৰ সফলতাৰে ভাৰত আমেৰিকা, ৰাছিয়া আৰু চীনৰ লগতে চন্দ্ৰৰ নমুনা অনা চতুৰ্থখন দেশ হিচাপে পৰিগণিত হ’ব। আচলতে ভাৰতে বিক্ৰম লেণ্ডাৰ অৱতৰণ কৰা একেটা শিৱ শক্তি পইণ্টতে চন্দ্ৰযান-৪ অৱতৰণ কৰাৰ পৰিকল্পনা কৰিছে। এই সমগ্ৰ অভিযানৰ মূল উদ্দেশ্য হৈছে চন্দ্ৰ সম্পৰ্কে চলি থকা গৱেষণাক আগুৱাই নিয়াৰ লগতে তাৰ পৰা নমুনা ঘূৰাই অনা।