বায়ুমণ্ডত গোপন মৃত্যুদূত! ধূমপানতকৈও স্বাস্থ্যৰ বাবে ভয়াৱহ হৈ পৰিছে বায়ু প্ৰদূষণ

দীপাৱলীৰ আতচবাজীৰ পিছত দিল্লীৰ বায়ুৰ গুণাগুণ যথেষ্ট অৱনতি ঘটিছে। বায়ুৰ গুণাগুণ পুনৰবাৰ বিপজ্জনক শ্ৰেণীলৈ গতি কৰিছে। ৰাতিপুৱা দিল্লীৰ অধিকাংশ অঞ্চলৰ বায়ুৰ গুণামান সূচকাংক (AQI) অতি বিপজ্জনক হিচাপে ৰেকৰ্ড কৰা হয়, যাৰ ফলত স্বাস্থ্যৰ প্ৰতি বিপদাশংকাই দেখা দিয়ে।

চাণক্য প্লেচত সৰ্বাধিক AQI ৰেকৰ্ড কৰা হৈছে, য’ত AQI ৯৭৯ পোৱা গৈছে। নাৰায়ণ গাঁৱত AQI ৯৪০, আনহাতে টাইগ্ৰী এক্সটেনচনে AQI ৰেকৰ্ড কৰিছে ৯২৮। যদি ভৱিষ্যতেও AQI ইমান উচ্চ হৈ থাকে তেন্তে ইয়াৰ প্ৰভাৱ শিশু আৰু বৃদ্ধৰ লগতে সুস্থ ব্যক্তিৰ স্বাস্থ্যতো পৰিব। আহক আমি অন্বেষণ কৰোঁ যে বায়ু প্ৰদূষণৰ লগতে বায়ুমণ্ডলত থকা বিষাক্ত কণাবোৰৰ বিষয়ে, যি এতিয়া ভাৰতত মৃত্যুৰ দ্বিতীয় প্ৰধান কাৰণ হৈ পৰিছে।

পৃথিৱীখন লাহে লাহে এনে এক সংকটৰ দিশে আগবাঢ়িছে য’ত উশাহ-নিশাহ লোৱাটো যেন নিজেই এক ৰোগত পৰিণত হৈছে। শেহতীয়া প্ৰতিবেদন “ষ্টেট অৱ গ্ল’বেল এয়াৰ ২০২৪”ত দেখা গৈছে যে বিশ্বজুৰি এতিয়া প্ৰতি অষ্টমটো মৃত্যুৰ কাৰণ হৈছে বায়ু প্ৰদূষণ। ২০২১ চনত কেৱল বিষাক্ত বায়ুৱে ৮১ লাখ লোকৰ প্ৰাণ কাঢ়িছিল। অৰ্থাৎ ধঁপাততকৈ বিষাক্ত বতাহৰ ফলত অধিক মৃত্যু হৈছিল, যাৰ ফলত একে বছৰতে ৭৫ৰ পৰা ৭৬ লাখ লোকৰ মৃত্যু হৈছিল। অৰ্থাৎ আমি প্ৰতি মুহূৰ্তত উশাহ লোৱা বায়ু এতিয়া মৃত্যুৰ আটাইতকৈ বিপদজনক উৎস হৈ পৰিছে।

প্ৰতিবেদনত উল্লেখ কৰা হৈছে যে বিশ্বৰ সকলো মৃত্যুৰ ১২% কেৱল বায়ুৰ গুণাগুণৰ অৱনতিৰ বাবেই হয়। ইয়াৰ তুলনাত উচ্চ ৰক্তচাপত প্ৰতি বছৰে প্ৰায় এক কোটি লোকৰ মৃত্যু হয়, অৰ্থাৎ বায়ু প্ৰদূষণ এতিয়া সেই মাত্ৰাত উপনীত হৈছে। ৰাজধানী দিল্লীৰ দৰে চহৰত পৰিস্থিতি আৰু ভয়াৱহ।

বায়ুৰ গুণাগুণ সূচকাংক (AQI) ধাৰাবাহিকভাৱে ৫০০ৰ ওচৰত আছে, যিটো গুৰুতৰ শ্ৰেণীত পৰে। এই স্তৰত কেৱল শিশু আৰু বৃদ্ধই নহয়, সুস্থ ব্যক্তিও অসুস্থ হ’ব পাৰে। উশাহ-নিশাহৰ কষ্ট, কাহ, চকুৰ বিষ, মূৰৰ বিষ আদি সাধাৰণ হৈ পৰিছে।

PM2.5ৰ দ্ৰুতগতিত বৃদ্ধি পোৱা ভাবুকি

প্ৰতিবেদনখনৰ আটাইতকৈ ভয়ংকৰ দিশটো হ’ল PM2.5- ২.৫ মাইক্ৰনতকৈ সৰু কণা, মানুহৰ চুলিতকৈ এশগুণ পাতল। ইহঁত ইমানেই ক্ষুদ্ৰ যে নাক আৰু মুখৰ মাজেৰে সহজে শৰীৰত প্ৰৱেশ কৰি হৃদযন্ত্ৰ আৰু হাওঁফাওঁত উপনীত হয়, য’ত ইহঁতে লাহে লাহে এই অংগবোৰৰ ক্ষতি কৰে।

২০২১ চনত বায়ু প্ৰদূষণৰ ফলত হোৱা সকলো মৃত্যুৰ বাবে ৯৬% এই কণাবোৰৰ দায়ী আছিল। কেৱল PM2.5ৰ ফলত ৭৮ লাখ লোকৰ মৃত্যু হৈছিল। তদুপৰি এই ক্ষুদ্ৰ কণাবোৰেই বায়ু প্ৰদূষণ সম্পৰ্কীয় ৯০%তকৈ অধিক ৰোগৰ বাবে দায়ী বুলি ধৰা পৰিছে।

দক্ষিণ এছিয়া আৰু আফ্ৰিকা আটাইতকৈ বেছি আক্ৰান্ত

প্ৰতিবেদন অনুসৰি বিষাক্ত বায়ু বিশ্বজুৰি মৃত্যুৰ দ্বিতীয় প্ৰধান কাৰণত পৰিণত হৈছে। দক্ষিণ এছিয়া আৰু আফ্ৰিকাৰ দেশসমূহ আটাইতকৈ বেছি বিপদত পৰিছে, ঘন জনসংখ্যা আৰু প্ৰদূষণ নিয়ন্ত্ৰণ ব্যৱস্থা দুৰ্বল। বাহিৰৰ বায়ু প্ৰদূষণে সকলো মৃত্যুৰ ৫৮%, আৰু ঘৰৰ ভিতৰৰ প্ৰদূষণ ৩৮%।

পাঁচ বছৰৰ তলৰ শিশুৰ মৃত্যুৰ দ্বিতীয় প্ৰধান কাৰণ বায়ু প্ৰদূষণ বুলিও প্ৰতিবেদনত উল্লেখ কৰা হৈছে। ২০২১ চনত বিষাক্ত বায়ুৰ বাবে ৭ লাখতকৈ অধিক শিশুৰ মৃত্যু হৈছিল। ইয়াৰে ৩০% জন্মৰ প্ৰথম মাহত বায়ু প্ৰদূষণৰ ফলত মৃত্যু হৈছিল।

ভাৰতত ধঁপাততকৈ বায়ু প্ৰদূষণৰ ফলত অধিক লোকৰ মৃত্যু হয়

এই সংকটৰ কেন্দ্ৰবিন্দুত ভাৰত। ধঁপাতৰ ফলত বছৰি প্ৰায় ১০ লাখ লোকৰ মৃত্যু হয়, আনহাতে বায়ু প্ৰদূষণে এই সংখ্যা দুগুণ বৃদ্ধি কৰি ২১ লাখ হৈছেগৈ। অৰ্থাৎ এই নিৰৱ হত্যাকাৰীৰ ফলত প্ৰতিমাহে প্ৰায় ১ লাখ ৭৫ হাজাৰ লোকৰ মৃত্যু হয় আৰু প্ৰতিদিনে প্ৰায় ৫৭০০ লোকৰ মৃত্যু হয়।

২০২১ চনত ভাৰতত বায়ু প্ৰদূষণৰ ফলত পাঁচ বছৰৰ তলৰ ১ লাখ ৬৯ হাজাৰ শিশুৰ মৃত্যু হৈছিল, যিটো বিশ্বৰ ভিতৰতে সৰ্বাধিক। দ্বিতীয় স্থানত নাইজেৰিয়াত ১ লাখ ১৪ হাজাৰ লোকৰ মৃত্যু হোৱাৰ বিপৰীতে পাকিস্তানত ৬৮ হাজাৰ লোকৰ মৃত্যু হৈছে।

যেতিয়া বায়ু নিজেই ৰোগৰ কাৰণ হৈ পৰে

বায়ু প্ৰদূষণ কেৱল মৃত্যুৰ কাৰণেই নহয়, কেইবা ডজন ৰোগৰ মূল কাৰণো। হাঁপানী, হাওঁফাওঁৰ কৰ্কট ৰোগ, হৃদৰোগ, ষ্ট্ৰোক আদি গুৰুতৰ ৰোগ ইয়াৰ লগত জড়িত। ২০১৩ চনত লণ্ডনৰ এলা কিছি-ডেব্ৰা নামৰ ৯ বছৰীয়া কিশোৰীৰ হাঁপানীৰ আক্ৰমণত মৃত্যু হয়।

মৃত্যুৰ প্ৰমাণ পত্ৰত আনুষ্ঠানিকভাৱে ‘বায়ু প্ৰদূষণ’ক মৃত্যুৰ কাৰণ হিচাপে তালিকাভুক্ত কৰা এইটোৱেই আছিল বিশ্বৰ প্ৰথমটো গোচৰ। প্ৰতিবেদনত উল্লেখ কৰা হৈছে যে দক্ষিণ এছিয়াৰ বায়ু বিশ্বৰ ভিতৰতে আটাইতকৈ বিষাক্ত বায়ুৰ ভিতৰত অন্যতম। বায়ু প্ৰদূষণৰ বাবে হোৱা সকলো মৃত্যুৰ আধাতকৈ অধিক লোক কেৱল ভাৰত আৰু চীনতে ৰেকৰ্ড কৰা হৈছে। চীনত ২৩ লাখ আৰু ভাৰতত ২১ লাখ লোকৰ মৃত্যু হৈছে।

PM2.5 লাহে লাহে মৃত্যুৰ বিষ হৈ পৰিছে

PM2.5 ত নাইট্ৰেট, ছালফেট এচিড, ধাতু, ৰাসায়নিক পদাৰ্থ আৰু ধূলিৰ অতি সৰু কণা থাকে। ইহঁতে হাওঁফাওঁৰ গভীৰতালৈ সোমাই স্থায়ী ক্ষতি কৰে। হৃদৰোগীৰ বাবে ই মাৰাত্মক, আনহাতে সুস্থ ব্যক্তিৰ ক্ষেত্ৰতো ই হাঁপানী, হৃদৰোগ, হাওঁফাওঁৰ সমস্যা আৰু অধিক ভয়াৱহ কৰি তোলে। ভাৰতত প্ৰতি এক লাখ লোকৰ বিপৰীতে বায়ু প্ৰদূষণৰ ফলত ১৪৮ জন লোকৰ মৃত্যু হয়। যিটো পৰিসংখ্যা বিশ্বৰ গড় হিচাপতকৈ বহু বেছি।

দিল্লীত উশাহ লোৱাটো কঠিন

২০২৪ চনৰ জানুৱাৰী মাহত প্ৰকাশিত এক অধ্যয়নত প্ৰকাশ পাইছে যে ভাৰতত PM2.5 ৰ ঘনত্ব বিশ্বৰ ভিতৰতে সৰ্বাধিক, দিল্লী এইক্ষেত্ৰত আগত আছে। শীতকালত ঘৰৰ ভিতৰৰ বায়ু বাহিৰৰ বায়ুতকৈ প্ৰায় ৪১% বেছি প্ৰদূষিত হোৱা দেখা গৈছিল। লেন্সেট জাৰ্নেলত প্ৰকাশিত এক অধ্যয়নত কোৱা হৈছে যে চহৰত বাস কৰা ধূমপান নকৰা লোকসকলৰ হাওঁফাওঁৰ কৰ্কট ৰোগৰ সম্ভাৱনা বৃদ্ধি কৰাত বায়ু প্ৰদূষণেও মুখ্য ভূমিকা পালন কৰে।

এতিয়া সজাগ আমাৰ উশাহটোও বহুমূলীয়া হৈ পৰিব

বায়ু প্ৰদূষণ এতিয়া কেৱল পৰিৱেশৰ সমস্যা নহয়, মানুহৰ অস্তিত্বৰ প্ৰতি প্ৰত্যক্ষ ভাবুকি হৈ পৰিছে। যি বতাহ অবিহনে জীৱন অসম্ভৱ, সেই বতাহ এতিয়া মৃত্যুৰ উৎস হৈ পৰিছে। যদি চৰকাৰ আৰু নাগৰিকে এতিয়াই ব্যৱস্থা গ্ৰহণ নকৰে- যেনে সেউজ পৰিৱেশ বৃদ্ধি কৰা, ব্যক্তিগত বাহন নিয়ন্ত্ৰণ কৰা, আৰু বিশুদ্ধ শক্তি গ্ৰহণ কৰা—তেন্তে অনাগত বছৰবোৰত সেয়া বায়ু নহয়, আমাৰ উশাহত বিহ হ’ব।