হিটলাৰকো মনোনীত কৰা হৈছিল শান্তিৰ নোবেল বঁটাৰ বাবে! জানক আঁৰৰ কাহিনী

Hitler Nobel Peace Prize Nomination

চলিত সপ্তাহত ঘোষণা কৰা হৈছে নোবেল বঁটা। আন কেইটা শিতানতকৈ শান্তিৰ নোবেল বঁটাৰ বিষয়টোৱে বিশেষ গুৰুত্ব লাভ কৰিছে সমগ্ৰ বিশ্বত। কিয়নো এই বঁটাৰ বাবে দাবীদাৰ আছিল মাৰ্কিন ৰাষ্ট্ৰপতি ড’নাল্ড ট্ৰাম্প। কিন্তু অশেষ প্ৰচেষ্টাৰ পিছতো আমেৰিকাৰ ৰাষ্ট্ৰপতি ড’নাল্ড ট্ৰাম্পে শান্তিৰ নোবেল বঁটা লাভ কৰাত ব্যৰ্থ হয়। নৰৱেৰ নোবেল কমিটীয়ে ভেনিজুৱেলাৰ ৰাজনীতিবিদ মাৰিয়া ক’ৰিনা মাচাডোক শান্তিৰ নোবেল বঁটা প্ৰদান কৰাৰ কথা ঘোষণা কৰিছে।

আমোদজনক কথাটো হ’ল ট্ৰাম্পক ৮খন দেশে নোবেল বঁটাৰ বাবে মনোনীত কৰিছিল। ড’নাল্ড ট্ৰাম্পৰ বিষয়ে আলোচনাৰ মাজতে বাৰে বাৰে মনলৈ আহে এটা পুৰণি আৰু চাঞ্চল্যকৰ ঘটনা: এডলফ হিটলাৰক নোবেল বঁটাৰ বাবে মনোনয়ন। তেওঁ শান্তিৰ নোবেল বঁটাৰ বাবে মনোনীত হৈছিল।

হিটলাৰক শান্তিৰ নোবেল বঁটাৰ বাবে মনোনীত কৰা কথাটো বিশ্বাস কৰিবলৈ কঠিন। ইতিহাসৰ পৃষ্ঠাবোৰ তেওঁৰ নিষ্ঠুৰতাৰ বিৱৰণীৰে ভৰি আছে। এই বঁটাৰ বাবে হিটলাৰক প্ৰকৃততে কেতিয়াবা মনোনীত কৰা হৈছিল নেকি বুলি প্ৰশ্ন কৰাটোও স্বাভাৱিক? যদি হৈছিল, তেন্তে সেই মনোনয়নৰ যুক্তি কি আৰু কিমান শক্তিশালী আছিল? তাৰ পৰিণাম কি হ’ল?

হিটলাৰৰ মনোনয়ন

১৯৩৯ চনত এডলফ হিটলাৰক শান্তি নোবেল বঁটাৰ বাবে মনোনীত কৰা হৈছিল যদিও এই মনোনয়নৰ উদ্দেশ্য আছিল গুৰুতৰ সমৰ্থন হিচাপে নহয়, বৰঞ্চ চোকা ব্যংগমূলক সমালোচনা হিচাপে। ১৯৩৯ চনৰ ২৭ জানুৱাৰীত ছুইডেনৰ সংসদৰ সদস্য এৰিক ব্ৰাণ্টে এই প্ৰস্তাৱ নৰৱেৰ নোবেল কমিটীলৈ প্ৰেৰণ কৰে।

ব্ৰাণ্ট আছিল এজন সামাজিক-গণতান্ত্ৰিক ৰাজনীতিবিদ, আৰু তেওঁৰ চিঠিখনৰ উদ্দেশ্য আছিল ছুইডেনৰ ৰাজনীতিবিদসকলে ব্ৰিটিছ প্ৰধানমন্ত্ৰী নেভিল চেম্বাৰলেনৰ শান্তি নীতিৰ অত্যধিক প্ৰশংসা কৰাৰ প্ৰৱণতাক সমালোচনা কৰা।

ব্ৰাণ্টে কটু মন্তব্য কৰিছিল যে যদি চেম্বাৰলেনক তেওঁৰ শান্তিৰ নীতিৰ বাবে ইমান প্ৰশংসা কৰিব পৰা যায়, তেন্তে ইউৰোপত যুদ্ধৰ বিপদৰ সৃষ্টি কৰা হিটলাৰক মনোনীত কৰিব পৰা নহ’ব কিয়? কেইদিনমানৰ ভিতৰতে জনসাধাৰণৰ প্ৰতিক্ৰিয়া আৰু ভুল বুজাবুজিৰ সন্মুখীন হৈ ব্ৰাণ্টে আনুষ্ঠানিকভাৱে মনোনয়ন প্ৰত্যাহাৰ কৰে। গতিকে হিটলাৰৰ মনোনয়ন প্ৰশংসা বা প্ৰকৃত সমৰ্থন নাছিল; ই আছিল এক ৰাজনৈতিক-ব্যংগমূলক হস্তক্ষেপ, যাক বহুলভাৱে মাজে মাজে ভুল ব্যাখ্যা কৰা হয়।

ইয়াত আন এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ কথা মন কৰিবলগীয়া। ১৯৩০ চনৰ শান্তি আলোচনা আৰু আপোচ নীতি (যেনে ১৯৩৮ চনৰ মিউনিখ চুক্তি)কো এসময়ত যুদ্ধ ৰোধ কৰাৰ প্ৰয়াস হিচাপে গণ্য কৰা হৈছিল।

এই পৰিবেশতে ব্ৰাণ্টৰ ব্যংগৰ উত্থান ঘটিছিল: যদি শান্তিৰ নামত কূটনৈতিক তুষ্টিকৰণৰ পুৰস্কাৰ দিয়া হৈছিল, তেন্তে সেই যুক্তিটোক যদি চৰম পৰ্যায়লৈ লৈ যোৱা হয়, তেতিয়া হিটলাৰৰ নামো উল্লেখ কৰিব পৰা যাব। এইদৰে ব্ৰাণ্টৰ উদ্দেশ্য আছিল নোবেল বঁটাক বদনাম কৰা নহয়, বৰঞ্চ তেওঁৰ সময়ৰ ৰাজনৈতিক আখ্যান সম্পৰ্কে এটা চোকা প্ৰশ্ন উত্থাপন কৰা।

হিটলাৰক গুৰুত্বসহকাৰে বিবেচনা কৰা হৈছিল নেকি?

ঐতিহাসিক প্ৰমাণৰ পৰা অনুমান কৰিব পাৰি যে নোবেল কমিটীয়ে হিটলাৰক এই বঁটা প্ৰদান কৰাৰ কথা গুৰুত্বসহকাৰে বিবেচনা কৰা নাছিল। ১৯৩৯ চনৰ শান্তিৰ নোবেল বঁটা অৱশেষত দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ আৰম্ভণিৰ পিছত কাকো প্ৰদান কৰা নহ’ল। ১৯৩৫ চনত জাৰ্মান শান্তি কৰ্মী তথা নাজী বিৰোধী সাংবাদিক কাৰ্ল ভন অছিয়েট্জকিয়ে শান্তিৰ নোবেল বঁটা লাভ কৰে, যিটো হিটলাৰৰ শাসনক অপমান বুলি গণ্য কৰা হয়।

অছিয়েট্জকিৰ বঁটাৰ পিছত নাজী জাৰ্মানীয়ে প্ৰতিক্ৰিয়াশীল নীতি গ্ৰহণ কৰে, যেনে নিজৰ নাগৰিকসকলক নোবেল বঁটা গ্ৰহণ কৰাত নিষেধাজ্ঞা আৰোপ কৰা। এই প্ৰেক্ষাপটত হিটলাৰক কেতিয়াবা নোবেলৰ বাবে গুৰুত্বসহকাৰে বিবেচনা কৰা হৈছিল বুলি ধাৰণাটো ঐতিহাসিক তথ্যৰ বিপৰীত।

গ্ৰন্থবোৰে কি কয়?

এই ঘটনাৰ স্পষ্ট প্ৰমাণ নোবেল কমিটীৰ আৰ্কাইভ আৰু গৱেষণাভিত্তিক গ্ৰন্থত পোৱা যায়। নোবেল ফাউণ্ডেচনৰ ঐতিহাসিক নথি আৰু বাৰ্ষিক প্ৰতিবেদনত ১৯৩৯ চনৰ শান্তি বঁটাৰ উল্লেখ আছে। ইয়াৰ পিছত এৰিক ব্ৰাণ্টৰ মনোনয়ন, পৰৱৰ্তী প্ৰত্যাহাৰ আৰু কমিটীৰ প্ৰক্ৰিয়াৰ ওপৰত অসংখ্য গৱেষণামূলক প্ৰবন্ধ প্ৰকাশ পাইছে।

নোবেল সম্পৰ্কীয় গৱেষণামূলক প্ৰবন্ধসমূহে স্পষ্ট কৰি দিছে যে ব্ৰাণ্টৰ মনোনয়ন ব্যংগ আছিল আৰু ইয়াক দ্ৰুতভাৱে প্ৰত্যাহাৰ কৰা হৈছিল, অৰ্থাৎ ই মতাদৰ্শগত সমৰ্থন গঠন কৰা নাছিল। এই সকলোবোৰ উৎসৰ একত্ৰিত কথাটো হ’ল হিটলাৰৰ নোবেলৰ মনোনয়নৰ কাহিনীটো প্ৰসংগৰ বাহিৰত পুনৰাবৃত্তি কৰাটো বিভ্ৰান্তিকৰ; ইয়াৰ মূল সুৰ আছিল ব্যংগমূলক প্ৰতিবাদ আৰু ৰাজনৈতিক সমালোচনা।

ইতিহাসবিদ ইয়ান কেৰশ্ব’ৰ এডলফ হিটলাৰৰ ওপৰত লিখা বিস্তৃত জীৱনীমূলক শৃংখলাটোৱেও এই কথা নিশ্চিত কৰিছে। হিটলাৰ: ১৮৮৯-১৯৩৬ হাব্ৰিছ আৰু হিটলাৰ: ১৯৩৬-১৯৪৫ নেমেছিছ, এই গ্ৰন্থসমূহে সেই সময়ৰ ইউৰোপীয় ৰাজনীতি, তুষ্টিকৰণ নীতি আৰু হিটলাৰৰ কূটনৈতিক আক্ৰমণৰ বিস্তৃত বিশ্লেষণ আগবঢ়ায়, কিন্তু নোবেলৰ মনোনয়নৰ বিষয়ে নহয়।

যদি তেওঁলোকৰ কোনো গুৰুত্ব থাকিলহেঁতেন তেন্তে তেওঁলোকৰ কথা গুৰুত্বসহকাৰে উল্লেখ কৰা হ’লহেঁতেন। আন এজন ইতিহাসবিদ উইলিয়াম এল শ্বাইৰেৰৰ গ্ৰন্থ ‘The Rise and Fall of the Third Reich’ নাজী জাৰ্মানীৰ উত্থান-পতনৰ এক ক্লাছিক বিৱৰণী, য’ত ১৯৩০ চনৰ ইউৰোপীয় কূটনৈতিক প্ৰেক্ষাপট আৰু হিটলাৰৰ নীতিগত কৌশলৰ পটভূমি দিয়া হৈছে, কিন্তু নোবেলৰ মনোনয়নৰ বিষয়ে নহয়।

মনোনয়ন বৈধতা বনাম নৈতিকতা

এতিয়া প্ৰশ্নটো হ’ল- সেই মনোনয়নৰ আঁৰৰ যুক্তিবোৰ কিমান বৈধ আছিল, ধৰি লওক যে তুষ্টিকৰণক শান্তি বুলি কোৱা হৈছে? এই কথাটো তিনিটা ভিন্ন দৃষ্টিকোণৰ পৰা পৰীক্ষা কৰাটো উচিত।

পদ্ধতিগত বৈধতা: শান্তি নোবেল বঁটাৰ বাবে মনোনয়ন কিছুমান বিশেষ অভিজাত শ্ৰেণীৰ বাবে সংৰক্ষিত: সাংসদ, অধ্যাপক, প্ৰাক্তন বঁটা বিজয়ী আদি। এই অৰ্থত ব্ৰাণ্টক সাংসদ হোৱাৰ বাবে মনোনয়ন দাখিল কৰিবলৈ আনুষ্ঠানিকভাৱে কৰ্তৃত্ব দিয়া হৈছিল। অৰ্থাৎ তেওঁৰ চিঠিখন পদ্ধতিগতভাৱে বৈধ আছিল যদিও এই বৈধতা নৈতিক সমৰ্থনৰ সমান নাছিল।

আখ্যানৰ ওপৰত আক্ৰমণ: ব্ৰাণ্টৰ ব্যংগই সেই সময়ৰ জনপ্ৰিয় ৰাজনৈতিক আখ্যানক তীব্ৰ সমালোচনা কৰিছিল— যে শান্তিক আগ্ৰাসনক উচটনি দিলেও যিকোনো মূল্যতে যুদ্ধৰ পৰা হাত সাৰিবলৈ কূটনৈতিক প্ৰচেষ্টা বুলি কোৱাটো এক বিপজ্জনক ভ্ৰান্তি। এইদৰে তেওঁৰ পত্ৰখনে এটা নৈতিক-ৰাজনৈতিক যুক্তি আগবঢ়াইছে যে শান্তিক কেৱল তাৎক্ষণিক যুদ্ধৰ পৰা আঁতৰি থকাত সীমাবদ্ধ কৰি ৰখাটোৱে শেষত হিংসা আৰু বৃহত্তৰ যুদ্ধৰ আমন্ত্ৰণ জনাব। যিটো ১৯৩৯ চনৰ পিছত সত্য বুলি প্ৰমাণিত হ’ল।

নৈতিক অসামঞ্জস্যতা: শান্তি বঁটাৰ মৌলিক উদ্দেশ্য হৈছে মানৱতা, অধিকাৰ, আৰু দীৰ্ঘম্যাদী শান্তি আৰু উন্নয়নৰ স্বাৰ্থত কৰা কামক স্বীকৃতি দিয়া। হিটলাৰৰ নীতি, ইহুদী আৰু অন্যান্য সম্প্ৰদায়ৰ ওপৰত অত্যাচাৰ, সম্প্ৰসাৰণবাদী যুদ্ধ নীতি আৰু গণতান্ত্ৰিক প্ৰতিষ্ঠান ধ্বংস এইবোৰৰ বিপৰীত আছিল। গতিকে যিকোনো শান্তি যুক্তিৰ নামত হিটলাৰৰ নাম মনোনয়ন কৰাটো নৈতিকভাৱে বিড়ম্বনা আৰু গ্ৰহণযোগ্য নাছিল। ব্ৰাণ্টৰ বাৰ্তা আছিল ঠিক এইটোৱেই- হিটলাৰক মহিমামণ্ডিত কৰা নহয়, নৈতিক দাপোন ধৰি ৰখা।

ট্ৰাম্পৰ বিষয়ে বিতৰ্ক কিয়?

আজি যেতিয়া আমেৰিকাৰ ৰাষ্ট্ৰপতি ড’নাল্ড ট্ৰাম্পৰ সম্ভাৱ্য নোবেল বঁটাৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা হয়, তেতিয়া সমৰ্থকসকলে প্ৰায়ে শান্তি নিৰ্মাণৰ চিন হিচাপে একক কূটনৈতিক পদক্ষেপৰ বাবে যুক্তি আগবঢ়ায়। যেনে মধ্যপ্ৰাচ্যত স্বাভাৱিককৰণ চুক্তি বা উত্তৰ কোৰিয়াৰ সৈতে হোৱা আলোচনা। ইয়াৰ বিপৰীতে সমালোচকসকলে ঘৰুৱা মেৰুকৰণ, বক্তব্যৰ তীব্ৰতা বা অন্যান্য নীতিগত ফলাফলৰ উল্লেখ কৰি দাবীটোক লৈ প্ৰশ্ন উত্থাপন কৰে।

সমৰ্থকসকলে ট্ৰাম্পৰ ভূমিকাক কম্বোডিয়া আৰু থাইলেণ্ডৰ মাজত শেহতীয়াকৈ সংঘাতৰ কাৰণ, আনকি ভাৰতৰ অপাৰেচন সেন্দূৰৰ স্থৱিৰতা বুলি কয়। ভাৰত আৰু পাকিস্তানৰ মাজত চলি থকা কথিত যুদ্ধ বন্ধ কৰা বুলি ট্ৰাম্পে নিজেই অসংখ্য দাবী উত্থাপন কৰিছে। ভাৰত চৰকাৰে ধাৰাবাহিকভাৱে তেওঁৰ দাবী নাকচ কৰাটো বেলেগ কথা। হিটলাৰৰ ঘটনাই স্পষ্ট কৰি দিয়ে যে প্ৰসংগ, মূল্যবোধ আৰু পৰিণতিৰ পৰা বিচ্ছিন্ন হ’লে শান্তিৰ ধাৰণাটো মতাদৰ্শগত ভ্ৰম হৈ পৰিব পাৰে।

ভুল ধাৰণা কিয় বিয়পি পৰে?

আচলতে মনোনয়ন আৰু পুৰস্কাৰৰ মাজত পাৰ্থক্য আছে। বহুতে কেৱল মনোনয়নক অৰ্হতা বুলি গণ্য কৰে, আনহাতে বহু যোগ্য ব্যক্তি আৰু সংস্থাৰ বাবে মনোনয়ন দাখিল কৰাটো সম্ভৱ। ইয়াৰ দ্বাৰা পুৰস্কাৰ লাভ কৰাৰ নিশ্চয়তা নাই। ছ’চিয়েল মিডিয়াত চাঞ্চল্যৰ সৃষ্টি কৰিবলৈ হিটলাৰৰ মনোনয়ন প্ৰসংগৰ বাহিৰত পুনৰাবৃত্তি কৰা হৈছে, আনহাতে কটু মনোনয়ন আৰু ইয়াৰ প্ৰত্যাহাৰ বাদ দিয়া হৈছে।

এইদৰেই অৰ্ধসত্য উপস্থাপন কৰিলে বিভ্ৰান্তিৰ সৃষ্টি হয়। সমসাময়িক নেতাৰ ওপৰত নোবেলৰ আলোচনা যেতিয়া গৰম হৈ পৰে, তেতিয়া মানুহে অনিচ্ছাকৃতভাৱে পুৰণি, অপ্রাসংগিক উদাহৰণ উত্থাপন কৰে ৷ উদাহৰণস্বৰূপে, ট্ৰাম্পক লৈ চলি থকা আলোচনাৰ মাজতে এইকেইদিন হিটলাৰৰ মনোনয়নে শিৰোনাম দখল কৰিছে।

ইচ্ছাকৃতভাৱে হওক বা অজ্ঞানভাৱেই হওক, “শান্তি” শব্দটোৰ অপব্যৱহাৰ কিমান বিভ্ৰান্তিকৰ হ’ব পাৰে, তাৰ উদাহৰণ হিটলাৰৰ মনোনয়ন। শান্তি বঁটাৰ উদ্দেশ্য কেৱল যুদ্ধ ৰোধ কৰাৰ বাবে তাৎক্ষণিক কৃতিত্ব দিয়া নহয়, বৰঞ্চ ন্যায়সংগত, বহনক্ষম, মানৱ অধিকাৰ অনুকূল শান্তিৰ দিশত আগবাঢ়ি যোৱা কাৰ্যক স্বীকৃতি দিয়া। সমসাময়িক ট্ৰাম্পৰ বিতৰ্কৰ ক্ষেত্ৰতো একে মাপকাঠী প্ৰযোজ্য। যিকোনো নেতাৰ বাবে শান্তি নোবেল বঁটাৰ বিচাৰ তেওঁলোকৰ কাৰ্যৰ দীৰ্ঘম্যাদী, ব্যাপক আৰু মানৱ অধিকাৰ সমৰ্থনকাৰী প্ৰভাৱৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি কৰা উচিত, কেৱল একক চুক্তি বা তাৎক্ষণিকভাৱে বৃদ্ধিৰ দ্বাৰা নহয়।