যিকোনো মুহূৰ্তত হ’ব পাৰে ডাঙৰ দুৰ্ঘটনা… ভুল ক’ত আৰু কিয় দুৰ্ঘটনা সংঘটিত হৈছে বিমানসমূহৰ, সংসদীয় কমিটীৰ চাঞ্চল্যকৰ অভিযোগ

আহমেদাবাদ বিমান দুৰ্ঘটনা (ফাইল ফটো)

যোৱা ১২ জুনত আহমেদাবাদৰ পৰা লণ্ডন অভিমুখে যাত্ৰা কৰা এয়াৰ ইণ্ডিয়াৰ এখন বিমান উৰণৰ মাত্ৰ কেইমুহূৰ্ত পিছতে দুৰ্ঘটনাগ্ৰস্ত হয়। এই ভয়ানক দুৰ্ঘটনাত ১ জন যাত্ৰীৰ বাহিৰে বিমানখনত থকা ২৪১ গৰাকী লোকৰ মৃত্যু হয়। ইয়াৰ পাছতে সংসদীয় কমিটীয়ে ভাৰতৰ বিমান সুৰক্ষা ব্যৱস্থাক লৈ কঠোৰ সতৰ্কবাণী দিছে। কমিটীয়ে কেইবাটাও ডাঙৰ ত্ৰুটি আঙুলিয়াই দি তাৎক্ষণিক উন্নতিৰ প্ৰয়োজনীয়তা আছে বুলি উল্লেখ কৰিছে।

জে ডি ইউৰ ৰাজ্যসভাৰ সাংসদ সঞ্জয় কুমাৰ ঝাৰ নেতৃত্বত গঠিত পৰিবহণ, পৰ্যটন আৰু সংস্কৃতিৰ স্থায়ী সমিতিয়ে বুধবাৰে সংসদৰ দুয়োটা সদনত অসামৰিক বিমান পৰিবহণ খণ্ডৰ নিৰাপত্তাৰ বিস্তৃত পৰ্যালোচনা সন্দৰ্ভত ৩৮০ সংখ্যক প্ৰতিবেদন দাখিল কৰে।

কমিটীয়ে প্ৰতিবেদনত বহু প্ৰশ্ন উত্থাপন কৰে

এই প্ৰতিবেদনত এয়াৰ ইণ্ডিয়াৰ এ আই ১৭১ বিমান দুৰ্ঘটনাৰ কথা উল্লেখ কৰা নাই যদিও বৈঠকৰ সময়ত সাংসদসকলে এই দুৰ্ঘটনা সম্পৰ্কে আলোচনা কৰি বিমান দুৰ্ঘটনা অনুসন্ধান ব্যুৰোৰ বিষয়াসকলক মাতি আনি প্ৰতিবেদনত পলম হোৱাৰ লগতে তদন্তৰ সমন্বয়ৰ অভাৱক লৈ প্ৰশ্ন উত্থাপন কৰে। প্ৰতিবেদনত কোৱা হৈছে যে ভাৰতৰ অসামৰিক বিমান পৰিবহণ খণ্ডৰ দ্ৰুত সম্প্ৰসাৰণে ইয়াৰ নিয়ন্ত্ৰণ আৰু কাৰ্যকৰী ক্ষমতাত ক্ষতিসাধন কৰিছে। অহৰহ উত্থাপিত ক্ৰুটি আৰু সম্পদৰ অভাৱে এনে পৰিস্থিতিৰ সৃষ্টি কৰিছে যে যিকোনো সময়তে ডাঙৰ দুৰ্ঘটনা সংঘটিত হ’ব পাৰে।

কমিটীয়ে সকীয়াই দিছে যে ২০৩০ চনৰ ভিতৰত যেতিয়া ভাৰতত বছৰি ৩০ কোটি বিমান যাত্ৰীৰ সংখ্যা অতিক্ৰম কৰিব, তেতিয়া অপৰিকল্পিতভাৱে বহৰ সম্প্ৰসাৰণ, ভাগৰুৱা কৰ্মচাৰী, অসম্পূৰ্ণ নিৰাপত্তাৰ ব্যৱস্থা আৰু পুৰণি আন্তঃগাঁথনি একেলগে ভৱিষ্যতে অধিক ভয়াৱহ দুৰ্ঘটনাৰ বাবে দায়ী হ’ব পাৰে।

কমিটীৰ অধ্যক্ষ ঝাই কয় যে এই প্ৰতিবেদন জনসাধাৰণৰ আস্থা ঘূৰাই অনাৰ বাবে তাৎক্ষণিক সংস্কাৰৰ ৰোডমেপ। বৈঠকৰ সময়ত সাংসদসকলে এ আই ১৭১ৰ দুৰ্ঘটনাৰ প্ৰাৰম্ভিক প্ৰতিবেদনত কিয় পলম হৈছে আৰু পূৰ্বে দিয়া সুৰক্ষাৰ পৰামৰ্শৰ ওপৰত কিয় ব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰা নহ’ল বুলিও প্ৰশ্ন কৰে।

DGCAক সমালোচনা কমিটীৰ

ভাৰতৰ মূল বিমান নিয়ন্ত্ৰক DGCA (অসামৰিক বিমান পৰিবহণ সঞ্চালকালয়)ৰ তীব্ৰ সমালোচনা এই প্ৰতিবেদনৰ আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ অংশ। এই প্ৰতিবেদনত DGCAক সমালোচনা কৰা হৈছে। কমিটীয়ে সকীয়াই দিছে যে DGCAত কৰ্মচাৰীৰ ব্যাপক নাটনি হৈছে, যাৰ বাবে ই আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় দায়িত্ব পালনত ব্যৰ্থ হ’ব পাৰে আৰু যদিহে নিযুক্তি তৎক্ষণাত নহয়, তেন্তে ভৱিষ্যতে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় অসামৰিক বিমান পৰিবহণ সংস্থাৰ অডিটত ব্যৰ্থ হোৱাৰ আশংকা আছে।

১০৬৩টা অনুমোদিত পদৰ ভিতৰত মাত্ৰ ৫৫৩টা পদহে পূৰণ হৈছে। প্ৰায় ৪৫% কাৰিকৰী কৰ্মচাৰী ডেপুটেচনত থাকে, যাৰ বাবে কৰ্মচাৰীৰ অহৰহ পৰিৱৰ্তন ঘটে। ইয়াৰ লগতে নিয়ন্ত্ৰণমূলক কামৰ ধাৰাবাহিকতাও বিঘ্নিত হৈছে।

ভাৰতৰ শেহতীয়া আইচিএঅ’ৰ নিৰীক্ষণ প্ৰতিবেদনে ভাৰতক বিশ্বৰ গড়ৰ তলত ৰাখিছে, অৰ্থাৎ সুৰক্ষা তদাৰকীৰ ক্ষেত্ৰত আমাৰ স্থিতি দুৰ্বল। কমিটীয়ে সকীয়াই দিয়ে যে যদিহে সংস্কাৰ নকৰে তেন্তে ভাৰতে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় বিমান বিমান সেৱাত বাধাৰ সন্মুখীন হ’ব পাৰে, যাৰ প্ৰত্যক্ষ প্ৰভাৱ দেশৰ ক্ৰমবৰ্ধমান বিমান বজাৰত পৰিব পাৰে। অৱশ্যে DGCAক সম্পূৰ্ণ প্ৰশাসনিক আৰু আৰ্থিক স্বতন্ত্ৰতা প্ৰদান কৰাৰ লগতে নিযুক্তি প্ৰক্ৰিয়াটো ইউপিএছচিৰ পৰা পৃথক কৰাৰ দাবী পুনৰবাৰ উত্থাপন কৰে সমিতিখনে।

নিয়ন্ত্ৰকসকল ভাগৰি পৰাটো এটা সমস্যা হৈ পৰিছে

কমিটীয়ে প্রতিবেদনত বিশেষভাৱে এয়াৰ ট্ৰেফিক কণ্ট্ৰল অফিচাৰ (ATCO)ৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছে ৷ ইয়াৰ উপৰিও নিয়ন্ত্ৰকসকল ভাগৰুৱা হোৱাটো বায়ু সুৰক্ষাৰ প্ৰতি প্ৰত্যক্ষ আৰু অহৰহ ভাবুকি হৈ পৰিছে বুলিও সকীয়াই দিছে।

কমিটীৰ সন্মুখত দাখিল কৰা প্ৰমাণৰ পৰা পোহৰলৈ আহিছে যে দিল্লী, মুম্বাই, বেংগালুৰু, হায়দৰাবাদৰ দৰে ব্যস্ত বিমানবন্দৰত ATCO ই প্ৰায়ে অতি দীঘলীয়া আৰু ক্লান্তিকৰ শ্বিফটত কাম কৰিবলগীয়া হয়। বহু বিমানবন্দৰত নিশা কৰ্মচাৰীৰ অভাৱৰ বাবে বিভিন্ন খণ্ড একত্ৰিত হৈ একেলগে চলি থাকে, যাৰ ফলত বাকী নিয়ন্ত্ৰকসকলৰ ওপৰত অধিক হেঁচা পৰে।

কমিটীয়ে এই ব্যৱস্থাক প্ৰতিষ্ঠানিক অতিৰিক্ত কাম বুলি অভিহিত কৰি কৰ্তব্য-সময়ৰ সীমাবদ্ধতাৰ পৰা এটিচিঅ’ক দিয়া ৰেহাই শীঘ্ৰে শেষ কৰিবলৈ দাবী জনায়। লগতে তেওঁলোকৰ বাবে বৈজ্ঞানিকভাৱে প্ৰস্তুত ফেটিগ ৰিস্ক মেনেজমেণ্ট চিষ্টেম (FRMS) তৈয়াৰ কৰাৰ পৰামৰ্শ দিয়া হৈছে। যাতে তেওঁলোক বেছি ভাগৰুৱা নহয়।

প্ৰতিটো বিমানবন্দৰত কৰ্মচাৰীৰ বিস্তৃত অডিট চলোৱাৰ লগতে এটিচিৰ প্ৰশিক্ষণ ক্ষমতা বৃহৎ পৰিসৰত বৃদ্ধি কৰাৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ ওপৰতো প্ৰতিবেদনত গুৰুত্ব আৰোপ কৰা হৈছে। বৰ্তমানৰ পৰিস্থিতি হৈছে যে প্ৰশিক্ষণ কেন্দ্ৰটোত এটা সময়ত মাত্ৰ ২১০ জন বিষয়াহে থাকিব পাৰে, যাৰ বাবে নতুনকৈ নিৰ্বাচিত প্ৰাৰ্থীসকলে নিয়োগ কৰাৰ পূৰ্বে কেইবামাহো অপেক্ষা কৰিবলগীয়া হয়।

প্ৰতিবেদনত DGCAৰ সুৰক্ষা তদাৰকীৰ এক বৃহৎ অভাৱৰ ওপৰত আলোকপাত কৰা হৈছে। ২০২৫ চনৰ এপ্ৰিল মাহলৈকে ৩,৭৪৭টা সুৰক্ষাৰ ত্ৰুটি এতিয়াও ঠিক কৰা হোৱা নাছিল- ইয়াৰে ৩৭টা লেভেল-১ ত্ৰুটি, যিয়ে তাৎক্ষণিক সুৰক্ষাৰ বিপদৰ সৃষ্টি কৰে।

DGCAৰ মনোভাৱক সমালোচনা কৰি কমিটীয়ে কয় যে ইয়াৰ কাৰ্যবিধি কেৱল আনুষ্ঠানিকতাত পৰিণত হৈছে। যদি কঠোৰতা দেখুওৱা নহয়, তেন্তে নিৰাপত্তা পৰিদৰ্শনৰ প্ৰকৃত উদ্দেশ্য হেৰাই যায়।

ইয়াৰ লগতে কমিটীয়ে কিছুমান গুৰুত্বপূৰ্ণ পৰামৰ্শও আগবঢ়াইছে:

• নিৰ্দিষ্ট সময়সীমাৰ ভিতৰত সকলো সুৰক্ষাৰ ত্ৰুটি আঁতৰোৱাৰ ব্যৱস্থা থাকিব লাগে।
• গুৰুতৰ দোষবোৰ ৭২ ঘণ্টাৰ ভিতৰত শুধৰাই দিব লাগে।
• বাৰে বাৰে নিয়ম উলংঘা কৰিলে কঠোৰ ব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰিব লাগে- যেনে আৰ্থিক জৰিমনা, ​​অনুজ্ঞাপত্ৰ বাতিল কৰা।
• নিৰাপত্তা পৰিদৰ্শনৰ ফলাফল যাতে প্ৰকৃত উন্নতিৰ ৰূপত আহে তাৰ বাবে DGCAৰ কাৰ্যবিধি আৰু বলবৎকাৰী প্ৰক্ৰিয়াৰ এক স্বতন্ত্ৰ অডিট কৰা উচিত।

হেলিকপ্টাৰ দুৰ্ঘটনা সন্দৰ্ভত দিয়া সতৰ্কবাণী

প্ৰতিবেদনত হেলিকপ্টাৰ চলোৱাৰ বিপদৰ কথা উল্লেখ কৰা হৈছে। ২০২৫ চনৰ চাৰধাম যাত্ৰাৰ সময়ত ৪টা হেলিকপ্টাৰ দুৰ্ঘটনা সংঘটিত হয়। ২০২১ চনৰ পৰা মুঠ ২৩টা দুৰ্ঘটনা সংঘটিত হৈছে। কমিটীয়ে ভাৰতৰ হেলিকপ্টাৰ সেৱা ব্যৱস্থাক বিভ্ৰান্তিকৰ আৰু বিপজ্জনক বুলি অভিহিত কৰিছে।

বৰ্তমান তীৰ্থযাত্ৰাৰ দৰে উচ্চ বিপদজনক সেৱাসমূহ ৰাজ্যিক সংস্থা যেনে ইউচিএডিএ (উত্তৰাখণ্ড অসামৰিক বিমান পৰিবহণ উন্নয়ন কৰ্তৃপক্ষ)ৰ দ্বাৰা তদাৰক কৰা হয়, আনহাতে DGCAৰ ভূমিকা সীমিত। কমিটীয়ে কয় যে এইটো এটা ভগ্ন আৰু অস্পষ্ট নিয়ন্ত্ৰণ ব্যৱস্থা।

কমিটীয়ে হেলিকপ্টাৰ অভিযানৰ সকলো কাম ৰাষ্ট্ৰীয় কাঠামোৰ অধীনত কেন্দ্ৰৰ কঠোৰ তত্বাৱধানত অনাৰ পৰামৰ্শ আগবঢ়াইছে। পাহাৰীয়া অঞ্চলত বিমান চলাচল কৰা পাইলটৰ বাবে বিশেষ প্ৰশিক্ষণ আৰু প্ৰমাণপত্ৰৰ প্ৰয়োজন হ’ব লাগে। DGCAত এটা বিশেষ নিৰীক্ষণ কোষ গঠন কৰিব লাগে, যিয়ে উচ্চ উচ্চতাৰ অঞ্চলত হেলিকপ্টাৰ চলোৱাৰ কাম অহৰহ নিৰীক্ষণ কৰে।

ৰাণৱে’ আৰু বিমান সুৰক্ষাৰ ক্ষেত্ৰত ক্ৰমাৎ বৃদ্ধি পোৱা বিপদৰ কথাও প্ৰতিবেদনত উল্লেখ কৰা হৈছে। ২০২৪ চনত ৰাণৱেত ইনকাৰ্চনৰ হাৰ (য’ত ভুলবশতঃ বিমানে ৰাণৱে’ত প্ৰৱেশ কৰে) প্ৰতি মিলিয়ন গতিবিধিৰ হাৰ আছিল ১৪.১২। একেদৰে পৰিস্থিতি-সচেতনতা হেৰুৱা আৰু এয়াৰপ্ৰক্স (সংঘৰ্ষৰ ওচৰত) আদি কাণ্ডও বৃদ্ধি পালে। তদন্তৰ পিছতো এই ঘটনাবোৰৰ পৰা শিক্ষা লোৱা হোৱা নাই।

প্ৰতিটো ৰাণৱে’ ইনকাৰ্চনৰ মূল কাৰণ বিশ্লেষণ বাধ্যতামূলক হ’ব লাগে বুলি কমিটীয়ে পৰামৰ্শ দিছে। উচ্চ বিপদজনক বিমানবন্দৰৰ বাবে বিশেষ সুৰক্ষা কাৰ্যসূচী চলাব লাগে। অধিক বিমানবন্দৰত কুঁৱলীৰ নেভিগেচন ব্যৱস্থা আৰু আই এল এছ (ইনষ্ট্ৰুমেণ্ট লেণ্ডিং চিষ্টেম) দ্ৰুতভাৱে স্থাপন কৰিব লাগে।

বিদেশৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীলতাৰ বিষয়ে উত্থাপিত প্ৰশ্ন

এই প্ৰতিবেদনত ভাৰতৰ বিদেশী ৰাষ্ট্ৰৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীলতাৰ কথাও কোৱা হৈছে। প্ৰতিবেদনত কোৱা হৈছে যে ভাৰত বৰ্তমান ৮৫% বিদেশী MRO (Maintenance, Repair & Overhaul) সুবিধাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল। বিমান সংস্থাসমূহে বিদেশত মেৰামতি আৰু অভাৰহ’লৰ বাবে প্ৰতি বছৰে প্ৰায় ১৫,০০০ কোটি টকা খৰচ কৰে। কমিটীয়ে ইয়াক ভাৰতৰ কৌশলগত দুৰ্বলতা বুলি অভিহিত কৰে।

জি এছ টি আৰু শুল্ক যুক্তিসংগত কৰাৰ বাবেও কমিটীয়ে পৰামৰ্শ আগবঢ়াইছে। ভাৰতত আধুনিক এম আৰ অ’ হাব নিৰ্মাণৰ বাবে পদক্ষেপ ল’ব লাগে। ৰাষ্ট্ৰীয় বিমান পৰিবহণ দক্ষতা অভিযান আৰম্ভ কৰিব লাগে, যাতে ঘৰুৱা কাৰিকৰী বিশেষজ্ঞসকল সাজু হয় আৰু বিদেশী দেশৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীলতা হ্ৰাস পায়।

“এএআই ব’ৰ্ডত প্ৰশাসনৰ অভাৱ”

ভাৰতীয় বিমানবন্দৰ কৰ্তৃপক্ষৰ ব’ৰ্ডত এতিয়াও সদস্যৰ (এটিচি) পদ নাই, ২০০৬ চনৰ পৰা পৰামৰ্শ বাকী আছে। কমিটীয়ে ইয়াক গুৰুতৰ শাসন বিফলতা বুলি অভিহিত কৰি কয় যে এটিচিৰ বিশেষজ্ঞতাক কৌশলগত সিদ্ধান্তৰ বাহিৰত ৰখাটোৱে ব্যৱস্থাটোৰ সুৰক্ষা পৰিকল্পনা বিপন্ন কৰিছে।