দালাই লামা কোন, তেওঁৰ মহত্ব কিমান আৰু কেনেকৈ নিৰ্বাচিত কৰা হয়? সকলো জানক…

দালাই লামা

তিব্বতৰ ধৰ্মীয়, সাংস্কৃতিক আৰু ৰাজনৈতিক পৰিচয়ৰ প্ৰতীক দালাই লামা (Dalai Lama) ৰ সমগ্ৰ বিশ্বতে এক সুকীয়া পৰিচয় আছে। আজি দালাই লামাই  ৯০ বছৰ বয়সত ভৰি দিছে। তিব্বতী বৌদ্ধ ধৰ্মৰ ইতিহাসত ১৪ জন দালাই লামা (Dalai lama) আছে। চতুৰ্দশ দালাই লামাৰ প্ৰকৃত নাম টেনজিন গ্যাট্সো। ১৯৩৫ চনৰ ৬ জুলাইত উত্তৰ-পূব তিব্বতৰ টকচেৰত জন্মগ্ৰহণ কৰিছিল তেওঁ।

টেনজিন গ্যাটছ’ই বৌদ্ধ দৰ্শনত পি এইচ ডি লাভ কৰিছে। ১৯৪০ চনত তেওঁক চতুৰ্দশ ‘দলাই লামা’ হিচাপে নিযুক্তি দিয়া হয়। ইয়াৰ পিছত ১৯৫৯ চনত ভাৰতলৈ আহিছিল। তেতিয়াৰ পৰা ভাৰতত বসবাস কৰি আহিছে। এতিয়ালৈকে তেওঁ ৬৫খনতকৈও অধিক দেশ ভ্ৰমণ কৰিছে, ইয়াৰ লগতে তেওঁ ৮৫টাতকৈও অধিক সন্মানীয় বঁটা লাভ কৰিছে। ইয়াৰ সমান্তৰালকৈ তেওঁ ৭০ খনতকৈও অধিক গ্ৰন্থ ৰচনা কৰিছে। বৰ্তমান তেওঁ হিমাচল প্ৰদেশৰ ধৰ্মশালাত থাকে।

‘দালাই লামা’ৰ মহত্ব কি?

তিব্বতী বৌদ্ধ ধৰ্মাৱলম্বীসকলৰ আটাইতকৈ ডাঙৰ ধৰ্মগুৰু দালাই লামা। তেওঁক তিব্বতী বৌদ্ধসকলৰ নিৰ্বিবাদ সৰ্বোচ্চ নেতা হিচাপে গণ্য কৰা হয়। তিব্বতৰ পৰিচয় আৰু স্বায়ত্তশাসনৰ প্ৰতীক দালাই লামাৰ ৰূপতে হয়। তেওঁক বোধিসত্ত্ব ‘অৱলোকিতেশ্বৰ’ৰ অৱতাৰ বুলি গণ্য কৰা হয়। তিব্বতী বৌদ্ধ ধৰ্মৰ এই উপাধি সৰ্বোচ্চ। দালাই লামাৰ অৰ্থ হৈছে ‘জ্ঞানৰ সাগৰ’, তেওঁক সন্মানজনকভাৱে ‘পৰম পবিত্ৰতা’ বুলি কোৱা হয়। তিব্বতী বৌদ্ধ ধৰ্মাৱলম্বীসকলৰ ৭০০ বছৰ পুৰণি পৰম্পৰা আছে।

বৰ্তমানৰ দালাই লামাক কেনেকৈ বাছনি কৰা হৈছিল?

১৯৩৫ চনৰ ৬ জুলাইত তিব্বতৰ এটা কৃষক পৰিয়ালত জন্মগ্ৰহণ কৰা ১৪ নং দালাই লামাক পুনৰ্জন্ম হিচাপে চিনাক্ত কৰা হৈছিল। ২ বছৰ বয়সত তেওঁক পৰৱৰ্তী ‘দলাই লামা’ হিচাপে নিৰ্বাচন কৰা হৈছিল।পূৰ্বৰ ১৩ নং দালাই লামাজন পুনৰ্জন্ম বুলি কোৱা হয়। উত্তৰাধিকাৰীক বিচাৰিবলৈ তিব্বত চৰকাৰে কেইবাটাও দল প্ৰেৰণ কৰিছিল। ৪ বছৰ ধৰি বিচাৰি ফুৰাৰ অন্তত লামো ধোণ্ডুপ নামৰ এজন ল’ৰাক চিনাক্ত কৰা হয়।

যেতিয়া তেওঁৰ ওচৰত উত্তৰাধিকাৰীৰ লক্ষণ দেখা গৈছিল, তেতিয়া তেওঁৰ পৰীক্ষা কৰা হৈছিল। পূৰ্বৰ দালাই লামাৰ বস্তুবোৰ দেখাৰ পিছত তেওঁ ক’লে – “এইবোৰ মোৰ”। ১৯৪০ চনত লাছাৰ ৰাজপ্ৰসাদলৈ যোৱাৰ পিছত তেওঁক সৰ্বোচ্চ ধৰ্মগুৰু হিচাপে নিযুক্তি দিয়া হয়।

উত্তৰাধিকাৰীক কেনেকৈ বাছি লোৱা হয়?

‘দলাই লামা’ৰ বাছনি পুনৰ্জন্মৰ নীতিৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি কৰা হয়। পৰৱৰ্তী দালাই লামাক জ্যেষ্ঠ লামাসকলে বিচাৰে। চিন, সপোন, ভৱিষ্যদ্বাণীৰ জৰিয়তে তেওঁৰ অনুসন্ধান কৰা হয়। এই বাছনি প্ৰক্ৰিয়াত কেতিয়াবা কেইবাবছৰ সময় লাগে। এটাতকৈ অধিক শিশুৰ ক্ষেত্ৰতো লক্ষণ দেখা পোৱা যায়। সম্ভাৱ্য শিশুটি বিচাৰি পোৱাৰ পিছত পৰীক্ষাও কৰা হয়। পূৰ্বৰ দালাই লামাৰ মালা বা লাঠি চিনাক্ত কৰা হয়। দালাই লামা হোৱাৰ আগতে কেইবাবছৰ ধৰি গভীৰভাৱে অধ্যয়ন কৰিব লাগে। য’ত বৌদ্ধ দৰ্শন আৰু তিব্বতী সংস্কৃতিৰ গভীৰ শিক্ষা দিয়া হয়।

তিব্বতী বৌদ্ধ পৰম্পৰাত দালাই লামাৰ নিৰ্বাচন পুনৰ্জন্মৰ তত্ত্বৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি কৰা হয়। বিশ্বাস অনুসৰি বৰ্তমানৰ দালাই লামাৰ মৃত্যুৰ পিছত এটি নৱজাত শিশুৰ ৰূপত তেওঁৰ আত্মাৰ পুনৰ জন্ম হয়। পূৰ্বৰ দালাই লামাৰ মৃত্যুৰ পিছত শোকৰ সময় পালন কৰা হয়। ইয়াৰ পিছত পৰৱৰ্তী দালাই লামাৰ সন্ধান জ্যেষ্ঠ লামাসকলে চিন, সপোন, ভৱিষ্যদ্বাণীৰ জৰিয়তে কৰে। দালাই লামাৰ অন্ত্যেষ্টিক্ৰিয়াৰ সময়ত জুইকুৰাৰ পৰা ওলাই অহা ধোঁৱাৰ দিশটো, মৃত্যুৰ সময়ত তেওঁ যি দিশলৈ চাই আছিল, সেই দিশটোৱেও পৰৱৰ্তী দালাই লামাক বিচাৰি উলিওৱাত সহায় কৰে।

এতিয়ালৈকে সকলো দালাই লামাৰ ভিতৰত মাত্ৰ এজনৰ জন্ম হৈছিল মংগোলিয়াত আৰু এজনৰ জন্ম হৈছিল উত্তৰ-পূব ভাৰতত। ইয়াৰ বাহিৰে বাকী দালাই লামাসকলক তিব্বততে পোৱা গৈছিল।

‘দালাই লামা’ৰ পৰম্পৰা কেনেকৈ আৰম্ভ হ’ল?

১৫৭৮ চনত প্ৰথমে ‘দালাই লামা’ উপাধি দিয়া হৈছিল। মংগোলীয় শাসক অলতান খানে প্ৰথমে সোণম গ্যাট্সোক এই উপাধি দিছিল। সোণম গ্যাট্সোক তৃতীয় ‘দালাই লামা’ বুলি গণ্য কৰা হৈছিল। তিব্বতীয় বৌদ্ধ ধৰ্মাৱলম্বীসকলৰ পূৰ্বৰ ধৰ্মগুৰু দুগৰাকীয়েও এই উপাধি লাভ কৰে। ১৭ শতিকাত পঞ্চম দালাই লামাই তিব্বতত ক্ষমতা প্ৰতিষ্ঠা কৰে। ১৯৫১ চনলৈকে তিব্বতত ‘দালাই লামা’ই শাসন চলাইছিল।