আতংকৰ কোনো তাৎক্ষণিক কাৰণ নাই! ব্ৰহ্মপুত্ৰত চীনৰ বৃহৎ নদী বান্ধ সন্দৰ্ভত মুখ্যমন্ত্ৰীৰ প্ৰতিক্ৰিয়া

ব্ৰহ্মপুত্ৰত চীনৰ নদী বান্ধ সন্দৰ্ভত মুখ্যমন্ত্ৰীৰ মন্তব্য

ব্ৰহ্মপুত্ৰ নদীত চীনে নতুনকৈ আৰম্ভ কৰা ১৬৭.৮ বিলিয়ন ডলাৰৰ জলবিদ্যুৎ প্ৰকল্পক লৈ আতংকৰ কোনো তাৎক্ষণিক কাৰণ নাই। অসমৰ মুখ্যমন্ত্ৰী হিমন্ত বিশ্ব শৰ্মাই এই মন্তব্য কৰিছে সংবাদ মাধ্যমৰ আগত। উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চলৰ ৰাজ্যসমূহত চীনৰ এই নদী বান্ধৰ সম্ভাৱ্য প্ৰভাৱক লৈ প্ৰতিক্ৰিয়া চলি থকাৰ সময়তেই অসমৰ মুখ্যমন্ত্ৰীয়ে এই মন্তব্য কৰিছে।

গুৱাহাটীত সংবাদ মাধ্যমৰ সৈতে হোৱা কথা-বতৰাত শৰ্মাই চীনৰ বৃহৎ প্ৰকল্পটোৰ প্ৰভাৱক লৈ অনিশ্চয়তা স্বীকাৰ কৰে যদিও ব্ৰহ্মপুত্ৰ সম্পূৰ্ণৰূপে তিব্বতী উৎসৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল নহয় বুলি আশ্বাস দিয়ে। ‘‘মই তৎক্ষণাত চিন্তিত নহয়, কাৰণ ব্ৰহ্মপুত্ৰ এখন প্ৰবল নদী আৰু ই একক উৎস (পানীৰ)ৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল নহয়।’‘ শৰ্মাই কয়।

চীনৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী লি কিয়াঙে অৰুণাচল প্ৰদেশৰ ভাৰত-চীন সীমান্তৰ ঠিক উত্তৰত অৱস্থিত তিব্বতৰ নিয়িংচি চহৰত এক ভূমি পূজন অনুষ্ঠানত নিৰ্মাণ কাৰ্য আৰম্ভ কৰাৰ কথা আনুষ্ঠানিকভাৱে ঘোষণা কৰাৰ দুদিন পিছতে এই মন্তব্য প্ৰকাশ কৰিছে ডঃ শৰ্মাই। এই প্ৰকল্পত পাঁচটা কেছকেড জলবিদ্যুৎ কেন্দ্ৰ স্থাপন হ’ব আৰু বছৰি ৩০০ বিলিয়ন কিলোৱাট/ঘণ্টাৰো অধিক বিদ্যুৎ উৎপাদন হ’ব বুলি আশা কৰা হৈছে, যিয়ে সম্ভাৱনাপূৰ্ণভাৱে ৩০ কোটিতকৈ অধিক লোকক সেৱা আগবঢ়াব।

চীনৰ এই প্ৰকল্পটোৰ পৰিসৰে ভাৰত আৰু বাংলাদেশৰ জলবিজ্ঞান বিশেষজ্ঞ, পৰিৱেশবিদ আৰু নীতি নিৰ্ধাৰকসকলৰ মাজত আতংকৰ সৃষ্টি কৰিছে, যিসকলে ভূ-ৰাজনৈতিক উত্তেজনাৰ সময়ত ইয়াৰ ফলত পানীৰ প্ৰবাহ সলনি হ’ব পাৰে আৰু ক্ষতি বৃদ্ধি পাব পাৰে বুলি আশংকা কৰিছে।

অসমৰ ওপৰত ইয়াৰ সম্ভাৱ্য প্ৰভাৱ সন্দৰ্ভত সোধাত শৰ্মাই কয়, “এয়া ভাল হ’ব নে বেয়া হ’ব সেয়া এতিয়াও জানিব পৰা হোৱা নাই।” তেওঁ জোৰ দি কয় যে অসমলৈ ব্ৰহ্মপুত্ৰৰ অধিকাংশ প্ৰবাহ অৰুণাচল প্ৰদেশ, ভূটান, আৰু স্থানীয় অঞ্চলত হোৱা বৰষুণৰ পানীৰ পৰা আহে। “ব্ৰহ্মপুত্ৰৰ অধিকাংশ পানী ভূটান, অৰুণাচল প্ৰদেশ, বৰষুণৰ পানী আৰু অন্যান্য ধৰণৰ পানীৰ উৎসৰ পৰাই আহে।” তেওঁ ব্যাখ্যা কৰে।

শৰ্মাই লগতে উল্লেখ কৰে যে এনে বান্ধৰ প্ৰভাৱৰ ওপৰত বৈজ্ঞানিক সমাজ বিভক্ত। “প্ৰথমতে — যদি ব্ৰহ্মপুত্ৰৰ সোঁত চীনে বিঘ্নিত কৰে, তেন্তে পানী কম হ’ব পাৰে আৰু ফলস্বৰূপে জৈৱ বৈচিত্ৰ্যৰ ওপৰত প্ৰভাৱ পৰিব। কিন্তু ইয়াৰ বিপৰীত দৃষ্টিভংগীও আছে যে কম পানী আহিলে ই বানৰ কুশ্বনিং হিচাপেও কাম কৰিব। গতিকে, কোনটো শুদ্ধ মই নাজানো।”

ভূমিকম্প সঘনাই হোৱা টেকটনিক প্লেটৰ সীমাৰ ওচৰত ভূতাত্ত্বিকভাৱে সংবেদনশীল অঞ্চলত এই বান্ধটো নিৰ্মাণ কৰা হৈছে। ব্ৰহ্মপুত্ৰই তিব্বতৰ পৰা অৰুণাচল প্ৰদেশলৈ নাটকীয় ইউ-টাৰ্ণ লোৱা এটা বিন্দুত অৱস্থিত এই প্ৰকল্পৰ স্থান অন্যতম বৰষুণ আৰু ভূমিকম্পজনিত সক্ৰিয় অঞ্চলত।

ভূ-ৰাজনৈতিক প্ৰভাৱো আছে। সমালোচকসকলে সকীয়াই দিছে যে সংঘাতৰ সময়ত চীনে সম্ভাৱনাময়ভাৱে পানীৰ প্ৰবাহত হেতালি খেলিব পাৰে, যাৰ ফলত তলৰ দেশসমূহৰ ক্ষতি হ’ব পাৰে। ভাৰতেও অৰুণাচল প্ৰদেশত ব্ৰহ্মপুত্ৰত নিজাকৈ জলবিদ্যুৎ প্ৰকল্প নিৰ্মাণ কৰি আছে, যাক বহুতে কৌশলগত প্ৰতিকাৰ হিচাপে গণ্য কৰে।

এই বিষয়ত ভাৰত চৰকাৰ পদক্ষেপ ল’ব নেকি বুলি সোধাত শৰ্মাই কয়, “মই নিশ্চিত যে কেন্দ্ৰই ইতিমধ্যে চীনৰ সৈতে আলোচনা কৰি আছে অথবা চুবুৰীয়া দেশখনৰ সৈতে আলোচনা কৰিব।” তেওঁ লগতে কয় যে কেন্দ্ৰই এই বিষয়ত এজন উন্নত বিচাৰ আৰু উপযুক্ত পদক্ষেপ গ্ৰহণ কৰিব।

বৰ্তমান দুয়োখন দেশে বিশেষজ্ঞ পৰ্যায়ৰ ব্যৱস্থা (ই এল এম)ৰ জৰিয়তে সমন্বয় সাধন কৰিছে, যিটো ২০০৬ চনত জলবিজ্ঞানৰ তথ্য ভাগ-বাটোৱাৰা কৰাৰ বাবে আৰু সীমা অতিক্ৰম কৰা নদীৰ বিষয়ে উদ্বেগ সমাধানৰ বাবে স্থাপন কৰা আলোচনা মঞ্চ। ব্ৰহ্মপুত্ৰৰ ওপৰত তথ্য ভাগ-বতৰা কৰাটো সময়ে সময়ে উচ্চ পৰ্যায়ৰ দ্বিপাক্ষিক আলোচনাত দেখা গৈছে, য’ত ২০২৪ চনৰ ডিচেম্বৰ মাহত ভাৰতৰ ৰাষ্ট্ৰীয় নিৰাপত্তা উপদেষ্টা অজিত ডোভাল আৰু চীনৰ বৈদেশিক মন্ত্ৰী ৱাং য়ীৰ মাজত হোৱা বৈঠকও অন্তৰ্ভুক্ত।