ব্ৰহ্মপুত্ৰত চীনে আৰম্ভ কৰিলে সৰ্ববৃহৎ নদীবান্ধ নিৰ্মাণৰ কাম, গভীৰ সংকটৰ দিশে উত্তৰ-পূব…

ব্ৰহ্মপুত্ৰ নদীত বান্ধ

ভাৰতৰ সীমান্তৰ গাতে লাগি থকা বহু অঞ্চলত চীনে অবিৰতভাৱে নির্মাণৰ কাম চলাই আহিছে ৷ ভাৰতে অহৰহ আপত্তি কৰি থকাৰ পাছতো চীনে নিজৰ পৰিকল্পনা সলনি নকৰি বিশ্বৰ সৰ্ববৃহৎ নদীবান্ধ নিৰ্মাণৰ কাম আৰম্ভ কৰিছে। কালি অৰ্থাৎ শনিবাৰে অৰুণাচল প্ৰদেশৰ ভাৰত সীমান্তৰ সমীপৰ তিব্বতৰ ব্ৰহ্মপুত্ৰ নদীত আৰম্ভ হৈছে এই কাম।

এই বিশাল নদীবান্ধটো নিৰ্মাণৰ বাবে ব্যয় হ’ব প্ৰায় ১৬৭.৮ বিলিয়ন ডলাৰ (প্ৰায় ১,৪৪,৬২,৩২,৯৬,২০,০০০ টকা)। চৰকাৰী সংবাদ মাধ্যমৰ মতে, চীনৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী লি কিয়াঙে স্থানীয়ভাৱে ইয়াৰলুং জাংবো (Yarlung Zangbo)  নামেৰে জনাজাত নিয়িংচি চহৰ  (Nyingchi City)ৰ ব্ৰহ্মপুত্ৰ নদীৰ তলৰ অংশত এক ভূমি পূজন অনুষ্ঠানত বান্ধ নিৰ্মাণৰ কাম আৰম্ভ কৰাৰ কথা ঘোষণা কৰে।

কিয় নদীবান্ধ নির্মাণ ভাৰত আৰু বাংলাদেশৰ বাবে চিন্তাৰ কাৰণ হৈ পৰিছে?

ৰাজ্যিক সংবাদ সংস্থা ছিনহুয়াৰ মতে, তিব্বত স্বায়ত্তশাসিত অঞ্চলৰ নিংচিৰ মেনলিং জলবিদ্যুৎ কেন্দ্ৰৰ বান্ধস্থলীত এই ভূমি পূজন অনুষ্ঠান অনুষ্ঠিত কৰা হয়। কিন্তু বিশ্বৰ সৰ্ববৃহৎ আন্তঃগাঁথনি প্ৰকল্প বুলি গণ্য কৰা এই জলবিদ্যুৎ প্ৰকল্পই নিম্ন নদীপৰীয়া দেশ ভাৰত আৰু বাংলাদেশত উদ্বেগ প্ৰকাশ কৰিছে। প্ৰতিবেদনত উল্লেখ কৰা হৈছে যে এই প্ৰকল্পত ৫টা কেছকেড জলবিদ্যুৎ কেন্দ্ৰ অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হ’ব, য’ত মুঠ বিনিয়োগ প্ৰায় ১.২ ট্ৰিলিয়ন ইউয়ান (প্ৰায় ১৬৭.৮ বিলিয়ন ডলাৰ) হ’ব বুলি অনুমান কৰা হৈছে।

প্ৰতি বছৰে ৩০০ বিলিয়ন কিলোৱাট উৎপাদন হ’ব

২০২৩ চনৰ এক প্ৰতিবেদন অনুসৰি এই জলবিদ্যুৎ কেন্দ্ৰটোৱে প্ৰতি বছৰে ৩০০ বিলিয়ন কিলোৱাট ঘণ্টাৰো অধিক বিদ্যুৎ উৎপাদন কৰিব বুলি আশা কৰা হৈছে – যিটো ৩০ কোটিতকৈ অধিক লোকৰ বাৰ্ষিক প্ৰয়োজনীয়তা পূৰণৰ বাবে যথেষ্ট।

এই প্ৰকল্পই বিশেষকৈ বাহ্যিক ব্যৱহাৰৰ বাবে পৰ্যাপ্ত বিদ্যুৎ যোগান ধৰিব আৰু চীনে আনুষ্ঠানিকভাৱে জিজাং বুলি কোৱা তিব্বতৰ স্থানীয় চাহিদাও পূৰণ কৰিব। এই অনুষ্ঠানত ৰাষ্ট্রীয় উন্নয়ন আৰু সংস্কাৰ আয়োগ আৰু চীনৰ শক্তি নির্মাণ নিগমকে ধৰি বিভিন্ন সংগঠনৰ প্রতিনিধি আৰু স্থানীয় ৰাইজে অংশগ্রহণ কৰা বুলিও প্রতিবেদনত উল্লেখ কৰা হৈছে৷ এই বিশেষ প্ৰকল্পটো যোৱা বছৰৰ ডিচেম্বৰ মাহত অনুমোদন লাভ কৰিছিল।

এই মথাউৰিটো হিমালয়ৰ এক বিশাল উপত্যকাত নিৰ্মাণ কৰা হ’ব য’ত ব্ৰহ্মপুত্ৰ নদীখনে এটা ডাঙৰ ইউ টাৰ্ণ লৈ অৰুণাচল প্ৰদেশ আৰু তাৰ পিছত বাংলাদেশলৈ বৈ যায়। পূৰ্বৰ খবৰ অনুসৰি এই প্ৰকল্পৰ আকাৰ বিশ্বৰ আন আন্তঃগাঁথনি প্ৰকল্পতকৈ বহু ডাঙৰ হ’ব, য’ত চীনৰ নিজা থ্ৰী গৰ্জ বান্ধো আছে, যিটো আজিলৈকে বিশ্বৰ সৰ্ববৃহৎ বান্ধ হিচাপে বিবেচিত হৈছে।

ভাৰতত বানৰ ভয়

চীনে ২০১৫ চনত তিব্বতৰ সৰ্ববৃহৎ ১.৫ বিলিয়ন মাৰ্কিন ডলাৰৰ জাম জলবিদ্যুৎ কেন্দ্ৰ পৰিচালনা আৰম্ভ কৰিছিল, যাৰ ফলত ভাৰতত উদ্বেগ প্ৰকাশ পাইছিল। এই জলবিদ্যুৎ কেন্দ্ৰটো ভাৰতত চিন্তাৰ বিষয় হৈ পৰিছে কাৰণ এই বান্ধটোৱে চীনক ইয়াৰ বিশাল আকাৰ আৰু পৰিসৰৰ প্ৰতি লক্ষ্য ৰাখি পানীৰ প্ৰবাহ নিয়ন্ত্ৰণ কৰিবলৈ সক্ষম কৰাৰ উপৰিও যুদ্ধৰ সময়ত বেইজিঙক সীমান্তৱৰ্তী অঞ্চল বানৰ বাবে বৃহৎ পৰিমাণৰ পানী মুকলি কৰিবলৈও সক্ষম কৰিব পাৰে। হঠাৎ পানী এৰি দিয়াৰ বাবে ভাৰত আৰু বাংলাদেশ বানৰ সন্মুখীন হ’ব লাগিব পাৰে। ইয়াৰ ফলত অসম আৰু অৰুণাচল প্ৰদেশকে ধৰি উত্তৰ-পূব ভাৰতৰ এক বৃহৎ অংশ বানত বুৰ যাব পাৰে।

অৰুণাচলৰ ব্ৰহ্মপুত্ৰত বান্ধ নিৰ্মাণ কৰি আছে ভাৰতেও

আনহাতে ভাৰতেও প্ৰতিশোধৰ ব্যৱস্থা হিচাপে অৰুণাচলৰ ব্ৰহ্মপুত্ৰত মথাউৰি নিৰ্মাণ কৰি আছে। ভাৰত আৰু চীনে ২০০৬ চনত সীমা অতিক্ৰম কৰা নদীৰ সৈতে জড়িত বিভিন্ন বিষয়ৰ ওপৰত আলোচনা কৰিবলৈ এক্সপাৰ্ট লেভেল মেকানিজম (ELM) সৃষ্টি কৰিছিল, যাৰ অধীনত চীনে বানপানীৰ সময়ত ব্ৰহ্মপুত্ৰ আৰু ছতলেজ নদীৰ জলবিজ্ঞানৰ তথ্য ভাৰতক প্ৰদান কৰে।

যোৱা বছৰৰ ১৮ ডিচেম্বৰত ভাৰত আৰু চীনৰ সীমান্ত বিশেষ প্ৰতিনিধি (এছ আৰ), ৰাষ্ট্ৰীয় নিৰাপত্তা উপদেষ্টা অজিত ডোভাল আৰু চীনৰ বৈদেশিক মন্ত্ৰী ৱাং য়ীৰ মাজত হোৱা আলোচনাত সীমা অতিক্ৰম কৰা নদীৰ তথ্য বিনিময়ৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা হৈছিল।

অৱশ্যে ব্ৰহ্মপুত্ৰ বান্ধটোৱে অহৰহ অভিযান্ত্ৰিক প্ৰত্যাহ্বানৰ সন্মুখীন হৈছে কাৰণ প্ৰকল্পৰ স্থানটো টেকটনিক প্লেটৰ সীমাত অৱস্থিত য’ত ভূমিকম্প সংঘটিত হৈ থাকে। বিশ্বৰ ছাদ বুলি কোৱা তিব্বতৰ মালভূমি টেকটনিক প্লেটৰ ওপৰত অৱস্থিত হোৱাৰ বাবে সঘনাই ভূমিকম্পৰ সন্মুখীন হয়।

কিন্তু যোৱা বছৰৰ ডিচেম্বৰ মাহত প্ৰকাশ কৰা এক আনুষ্ঠানিক বিবৃতিত ভূমিকম্পৰ উদ্বেগ দূৰ কৰিবলৈ চেষ্টা কৰা হৈছিল, য’ত কোৱা হৈছিল যে জলবিদ্যুৎ কেন্দ্ৰটো নিৰাপদ আৰু পৰিৱেশ সংৰক্ষণক অগ্ৰাধিকাৰ দিয়া হৈছে। ইয়াৰ উপৰিও কোৱা হৈছে যে বিস্তৃত ভূতাত্ত্বিক অন্বেষণ আৰু প্ৰযুক্তিগত উন্নতিয়ে প্ৰকল্পটোৰ বিজ্ঞানভিত্তিক, নিৰাপদ আৰু উচ্চমানৰ উন্নয়নৰ বাবে এক সুদৃঢ় ভেটি স্থাপন কৰিছে। ব্ৰহ্মপুত্ৰ নদী তিব্বতী প্লেটৰ মাজেৰে বৈ গৈ পৃথিৱীৰ আটাইতকৈ গভীৰ খাদ গঠন কৰে। বৰষুণৰ অন্যতম অঞ্চলত নিৰ্মাণ হ’ব এই বান্ধ।